‘We lijken alles zelf weer af te gaan breken’

Door David Bremmer en Edwin Timmer

Topvrouw ontstemd over forse tarieven en politieke maatregelen vreest dat luchtvaart in nederland kopje-onder gaat

KLM-baas Marjan Rintel uit felle kritiek op de torenhoge tarieven van Schiphol, terwijl de kwaliteit volgens haar ver onder de maat is. De hoge kosten verhinderen het herstel van 's werelds oudste vliegmaatschappij.

Terwijl andere landen het vliegen stimuleren, zet Nederland de rem er juist op, meent Marjan Rintel. foto's monique koeleman anp Monique Koelman
Marjan Rintel komt vrolijk haar werkkamer binnengewandeld. Haar vijf maanden oude kitten Nemo is thuis in de kerstboom gesprongen, wat een vrij hilarische Instagramfoto oplevert. ,,Een kerstboom nemen met net een nieuwe kat in huis was nogal risicovol", grinnikt ze. ,,Gelukkig is de boom blijven staan."

Thuis mag de kerstsfeer volop aanwezig zijn, maar op KLM's hoofdkantoor in Amstelveen aan de A9 is het klimaat beduidend killer. Geen kerstboom - en een kerstpakket krijgen de 30.000 werknemers al lang niet meer. Hoezo glamour in de luchtvaart? De hoognodige renovatie van het uit 1971 stammende bouwwerk is opnieuw uitgesteld. De blauwe zwaan maakt nauwelijks winst en moet elk dubbeltje omdraaien.

Laten we positief beginnen. U vierde dit jaar twee keer feest: KLM bestaat 105 jaar en ontving de eerste nieuwe A321neo van Airbus.
,,Die nieuwe Airbus is echt een mijlpaal. We hebben er nu vier en in 2025 komen er nog tien bij. We willen schoner, stiller en zuiniger vliegen, daarom investeren we de komende jaren 6 tot 7 miljard euro in nieuwe vliegtuigen."

Merk je daar als omwonende van Schiphol nou echt iets van?
,,Dit is absoluut anders dan wat vroeger over je hoofd kwam. De A321neo is zoveel verder ontwikkeld dan die oude 747's met hun vier motoren. Als je kijkt naar klachten van omwonenden dan gaan die altijd over de oude vloot, nooit over de nieuwe."

U was hiervoor hoogste baas van NS. Welk bedrijf heeft het zwaarder?
,,Ik praat niet voor een ander, ik werk al bijna drie jaar niet meer bij de NS. Wat KLM betreft, het is duidelijk dat we voor enorme uitdagingen staan."

Een understatement. U komt twee- tot driehonderd piloten en technici tekort, waardoor u niet op volle capaciteit kunt vliegen.
,,Dat beperkt ons enorm. Het goede nieuws is dat mensen weer volop het vliegtuig nemen. Europees vliegen we net zoveel als voor Covid-19. Op de intercontinentale routes, die het meest winstgevend zijn, zitten we echter op 90 procent. Die laatste 10 procent hebben we hartstikke nodig om investeren te kunnen doen."

KLM's huishoudboekje is niet op orde...
,,We hebben momenteel onvoldoende inkomsten. Die miljarden voor nieuwe vliegtuigen vereisen een bepaalde winstmarge. Onze loonkosten zijn veel hoger dan in andere landen en de haventarieven die Schiphol ons oplegt zijn de afgelopen vier jaar 80 procent gestegen. Vandaar dat we ons resultaat met 450 miljoen euro willen verbeteren."

U wilt uw personeel bijvoorbeeld nul komma nul loon erbij geven
,,Vergeleken met andere luchtvaartmaatschappijen zijn de loonstijgingen bij ons de afgelopen jaren echt vele malen groter geweest. Het is simpel: die 450 miljoen is een hard getal. Als we willen blijven vliegen móeten we dat halen."

U overweegt de catering af te stoten. Moet het broodje kaas goedkoper?
,,Het gaat niet om het eten zelf: dat hebben we al lang uitbesteed. Ik heb het over de logistiek. We zijn ongeveer de enige airline die de catering zelf nog doet."

Rintels grootste probleem is dat KLM de tickets door de moordende concurrentie niet zomaar duurder kan maken. ,,We kunnen ons niet uit de markt prijzen, reizigers hebben alternatieven zoals Düsseldorf en Frankfurt."

Intussen verhoogt Schiphol de havengelden fors. Topman Pieter van Oord wil dit de komende jaren doorzetten om weer een Europese topluchthaven te worden. Gisteren maakte Van Oord de bouw van een gloednieuwe tweede terminal bekend. Inclusief de al eerder aangekondigde renovaties kost het nog eens 6 miljard euro extra.

Het zorgt ervoor dat elk vliegticket nog eens 15 euro duurder wordt, becijfert Rintel. De stijgende kosten maken KLM vleugellam. Het aandeel Air France-KLM staat op 8 euro, ruim zes keer lager dan voor corona.

Hoe beoordeelt u de kwaliteit van Schiphol als hoofdgebruiker? In de jaren 90 was het een Europese topluchthaven.
,,Wie meermaals in China of Dubai is geweest, weet: zo mooi is Schiphol al lang niet meer. Daarom is het ook zo gek dat de havengelden zo gestegen zijn. We betalen business class voor een luchthaven die hooguit economy class service biedt."

Kunt u zich voorstellen hoe passagiers zich voelen? Zij betalen zich al blauw voor koffie met een muffin.
,,Je wilt als passagier werkende roltrappen, dat het schoon is en dat er niet overal opstoppingen zijn. We zijn blij dat Schiphol dit ook erkent en ook plannen maakt om te verbeteren. Dat is nu niet zo, terwijl we daar wel de hoofdprijs voor betalen."

Ondertussen moet Schiphol volgend jaar krimpen van 500.000 naar 478.000 vliegbewegingen
,,Daar zijn wij het mee oneens. Krimp kan nooit doel op zich zijn. De geluidsreductie is het doel. Helaas lijkt het erop dat de politiek gewoon krimp wil."

Het vorige kabinet wilde nóg tienduizenden vluchten extra schrappen.
,,Nou, ik vind onze situatie heel bijzonder. Overal op de wereld willen mensen graag vliegen en groeit de luchtvaart. Schiphol is de enige luchthaven die krimpt. Ook ken ik geen andere luchthaven, of land, waar zoveel maatregelen lokaal worden gestapeld."

U heeft verder kritiek op de manier waarop dat aantal van 478.000 is berekend.
,,Veel data die wij als KLM aanleverden is niet meegenomen. Zo mogen we onze vlootvernieuwing maar voor een klein deel meenemen, omdat we die toestellen toch wel zouden vervangen. Dat scheelt ons vijfduizend vliegbewegingen!"

Wat voor gevolgen kan die krimp hebben voor Schiphol en KLM als hoofdgebruiker?
,,Als KLM hebben we zo'n 160 bestemmingen waarmee we Nederland met de wereld verbinden. Is iedereen zich daar wel bewust van, denk ik dan. Ons land heeft geen Eiffeltoren of enorme financiële sector zoals het VK. Wij moeten het hebben van ons hub-systeem. Omringende landen investeren fors in luchtvaart. En dan doel ik niet op Turkije of het Midden-Oosten, maar bijvoorbeeld op Scandinavië. In Noorwegen gaan ze de luchthaven verdubbelen en schaffen ze heffingen juist af."

Die prachtige positie van Schiphol is niet vanzelfsprekend, wilt u maar zeggen.
,,Laten we niet weggooien wat we hebben, want je krijgt het nooit meer terug hè? Wees je bewust welke waarde al die bestemmingen hebben voor Nederland en ons bedrijfsleven."

Uw eigen moederbedrijf AirFrance-KLM wil nota bene op Kopenhagen groeien. Dat gaat ten koste van Schiphol.
,,We hebben inderdaad een belang in Scandinavische luchtvaartmaatschappij SAS genomen en willen vanuit drie verschillende luchthavens een breed netwerk opzetten. Vanuit Air France-KLM gezien is dat een goeie zaak."

Vecht u wel voldoende voor KLM? Binnen AirFrance-KLM zou kritiek op uw functioneren bestaan, uw opvolger zou zelfs al klaar staan.
,,Dat beeld herken ik totaal niet. De gesprekken in Den Haag en met andere stakeholders beslaan een groot deel van mijn agenda. We zijn als KLM naar de rechter gestapt vanwege de krimpplannen en hebben een positieve uitspraak van de Hoge Raad gekregen. Zoiets wordt in Nederland totaal niet gewaardeerd. Maar we vonden het nodig."

U slaat wel degelijk hard met de vuist op tafel.
,,Ik weet niet hoe het nóg steviger had gekund. Weet je, het is ook welke medium je leest of welke zender je opzet. Ik was dit jaar een van de meest geziene ceo's in medialand. Ik bedoel maar."

De directeur van Chemelot vergeleek Nederland met Doornroosje, die in een sprookjeswereld leeft. Kunt u zich daar iets bij voorstellen?
,,Ja zeker, ik hoor zulke uitspraken geregeld. We zijn een beetje verwend geraakt. Als ik in het buitenland kom, kijken ze vol bewondering naar wat wij hebben opgebouwd. Schiphol en KLM hebben iets op de kaart gezet dat overal wordt gekopieerd. En nu lijken wij dat zelf weer te gaan afbreken. Niemand die het vraagt, we doen het helemaal zelf.''