Veiligheid Schiphol nog niet op orde voor groei

Door Frans van den Berg

SCHIPHOL - De veiligheid op en rond Schiphol is nog niet op orde. Afgelopen jaar zijn weliswaar tien verbeteringen doorgevoerd, maar er staan er nog vierentwintig op de rol eer er sprake kan zijn van extra vluchten.

De Onderzoeksraad voor Veiligheid kwam in 2017 met een vernietigend rapport over de veiligheid van Schiphol. De onderzoeksraad meent dat er pas sprake kan zijn van groei van de luchthaven als de veiligheidssituatie is verbeterd. De Tweede Kamer heeft die eis overgenomen.

Van luchtvaartminister Cora van Nieuwenhuizen mag Schiphol groeien van 500.000 naar 540.000 vluchten, mits de overlast voor de omwonenden afneemt. De luchtvaartsector werkt hard aan plannen voor grotere veiligheid en minder overlast, maar sommige onderdelen ervan - zoal een extra taxibaan over de A4 - kunnen nog wel enkele jaren duren.

De Inspectie Leefomgeving en Transport (ILT) stelt in de ’Staat van Schiphol 2019’ dat de veiligheid niet is verslechterd. Partijen op Schiphol werken meer dan voorheen samen, als is het programma nog lang niet afgerond. Wat geluid, uitstoot en veiligheid betreft voldoet de luchthaven echter wel aan de normen.

Zorgen
Dat wil niet zeggen dat de inspectie niet bezorgd is. Het afgelopen jaar is een thema-inspectie gehouden van de zogenoemde pushbacks. Bij een pushback wordt een vliegtuig bij de gate door een trekker achteruit geduwd. Toeval of niet, maar juist afgelopen jaar ging het daarbij twee keer flink mis, waardoor er vliegtuigen tegen elkaar aan kwamen. Gewonden vielen er niet, maar de schade was aanzienlijk.

De ILT ziet het pushbackproces als een veiligheidsrisico op het platform, mede door de complexe en drukbezette infrastructuur op Schiphol. In de standaardprocedure wordt geen rekening gehouden met meerdere pushbacks tegelijkertijd. Veel pushbackchauffeurs ervaren een hoge werkdruk, vooral in het hoogseizoen en bij ziekte van collega’s. Het schort bovendien aan goede communicatie tussen de partijen. De meeste incidenten worden overigens niet eens gemeld.

Schade
Dat het druk en complex is op Schiphol, blijkt ook uit het feit dat voertuigen achttien keer schade hebben toegebracht aan een vliegtuig (twaalf keer in 2018). Het afgelopen jaar zijn honderd onaangekondigde inspecties uitgevoerd op 67 verschillende locaties bij gates en vliegtuigopstelplaatsen waar grondafhandelaren actief zijn. De ILT constateert 240 handelingen en afwijkingen van procedures die de veiligheid kunnen bedreigen. De risicovolste zijn: een auto die onder een vliegtuigvleugel doorrijdt, het oversteken van de vliegtuigopstelplaats tijdens de pushback, onjuiste afbakening van een vliegtuig, te hard rijden, onjuiste onderhoudsafhandelingen aan een vliegtuig en blokkering van noodvoorzieningen.

Ook worden met grote regelmaat voertuigen of hulpmiddelen als trappen en bagagewagens buiten de voorgeschreven vakken rondom een vliegtuig geparkeerd. Hoewel die voorvallen op zich niet hebben geleid tot een ongeval, neemt het risico daarop wel toe.

Het aantal incidenten bij de start- en landingsbanen (’runway incursions’) daalde vorig jaar naar 28, tegen 31 in 2018 en zelfs 45 in 2017. Met name de luchtverkeersleiding heeft veel maatregelen genomen om incidenten te verminderen en gaat daarmee door. Ook de rijrichtingen zijn aangepast. Het aantal afgebroken starts en onstabiele landingen daalde, evenals het aantal vliegtuigen dat in het luchtruim te dicht op elkaar zat. Afgelopen jaar was dat zes keer het geval, tegen achttien in 2017. Sportvliegtuigjes of drones zaten 106 keer zonder toestemming in het uitgestrekte luchtruim boven Schiphol.

Vogels
Het aantal botsingen met vogels nam wél toe, van 504 in 2015naar 670 afgelopen jaar. De meeste voorvallen vinden plaats in juli en augustus, als er veel jonge vogels zijn. Botsingen leiden zelden tot grote problemen, al keert een net vertrokken vliegtuig soms uit voorzorg terug naar Schiphol.

Organisaties en personen zijn verplicht zelfs het kleinste voorval te melden, zodat daaruit lering kan worden getrokken. In 2019 ging het om 7.500 meldingen, nog altijd minder dan de piek van 8000 meldingen in 2017.

Woningen
De inspectie constateert dat meer bewoners zich in het risicogebied van de starts- en landingsbanen bevinden. In dit beperkingengebied bevinden zich 981 woningen, waar een bouwverbod voor woningen geldt. Bedrijfspanden zijn wel toegestaan. In de sloopzone staan nog vijftien huizen.

In het grotere gebied rond Schiphol, waar gemeenten woningbouw toestaan na afweging van het externe veiligheidsrisico en het geluid, bevinden zich nu bijna 100.000 woningen. In de afgelopen vijf jaar zijn er ongeveer 7.000 woningen bijgebouwd. Steeds meer omwonenden worden daardoor blootgesteld aan xterne veiligheidsrisico’s, concludeert de inspectie. Overigens is de kans op een ongeluk opnieuw verder afgenomen omdat er steeds minder oude toestellen vliegen.