Platform Vlieghinder Kennemerland
 

Veiligheid Nederlands luchtruim zeer ernstig in het gedrang door mislukte fusie militaire en civiel

 |
 Geplaatst door: Redactie (Wim) 
 |
 Bekeken: 129 
|
 parool.nl - 01-02-2025 
hvs_lvnl_DSC_2527.jpg

Door Herman Stil

Vertragingen, geschrapte vluchten en afgeblazen missies. Door een tekort aan militaire luchtverkeersleiders en een mislukte samenvoeging met hun burgercollega’s dreigt het vliegverkeer in de soep te lopen. ‘We betwijfelen of wij nog voldoen aan de minimumeisen voor vliegveiligheid.’

“We redden het regelmatig niet meer,” zeggen medewerkers van de militaire luchtverkeersleiding op voorwaarde van anonimiteit. “Door het nijpende tekort aan mensen zijn er de afgelopen maanden meerdere momenten geweest waarop we geen dienstverlening konden bieden.”

Dienstverlening betekent: vliegtuigen veilig door het Nederlandse luchtruim leiden. Of dat nu Airbussen van Transavia zijn, sportvliegtuigjes, traumaheli’s of F-35’s van de luchtmacht. Daarnaast zitten ze in de torens van luchtmachtbases als Eindhoven.

De militairen werken sinds december 2017 ‘zij aan zij’ met hun burgercollega’s bij Luchtverkeersleiding Nederland (LVNL) op Schiphol-Oost. Tezamen houden ze al het vliegverkeer – militair en civiel – tot 7500 meter boven Nederland op gang.

Ongeacht of ze luchtmachtofficier of LVNL-verkeersleider zijn krijgen ze een stuk luchtruim toebedeeld. 90 tot 95 procent van het werk van de militairen betreft zo het begeleiden van burgervliegtuigen, jaarlijks ruim 100.000 toestellen, naast F-35’s, heli’s en transportvliegtuigen van de luchtmacht.

Integratie definitief mislukt
Dat werk komt nu in gevaar. Steeds meer medewerkers van de militaire verkeersleiding vertrekken. De reden: de beloofde samenvoeging met de civiele LVNL – en daarmee meer loon en betere werkomstandigheden – is geflopt.

Al twee jaar had de militaire luchtverkeersleiding, na een decennium puzzelen, moeten zijn samengesmeed met de ‘burgers’. Sinds 1 juli 2023 had één verkeersleidingsorganisatie onder de vleugels van LVNL het hele luchtruim en alle vliegvelden en bases van ons land moeten beheren. Maar de fusiedatum is steeds opgeschoven. Eerst tot januari 2024, vervolgens tot juni van dat jaar.

Pal daarvoor kreeg het personeel een mail: het project 1ATM (de werknaam voor samenvoeging) is niet geslaagd. Een aantal militairen had toen het nieuwe arbeidscontract van LVNL al voor de neus.

Volgens militaire medewerkers waarmee Het Parool heeft gesproken is de integratie inmiddels definitief mislukt. Met grote gevolgen voor het militaire personeel – en binnenkort ook voor luchtmachtmissies en tienduizenden reizigers.

Betere arbeidsvoorwaarden
Dat zit zo: weliswaar doen de militairen hetzelfde werk als hun burgercollega’s, maar door de integratieflop vallen ze nog altijd onder de algemene defensie-cao.

LVNL heeft zijn eigen arbeidsvoorwaarden, die vele malen beter zijn. Op het gebied van werk en rusttijden bijvoorbeeld. Civiele verkeersleiders mogen uit veiligheidsoverwegingen maximaal tweeënhalf uur achtereen werken – bij uitzondering drie. Bij de militairen ligt dat niet vast. Als diensten van tweeënhalf uur ook voor hen zouden gelden, zouden er twee keer zo veel mensen nodig zijn.

Militairen verdienen voor hetzelfde werk 40 tot 50 procent van het loon van hun civiele collega’s

Ook regels voor verlof- en vakantie verschillen enorm. Maar het grootste verschil is salaris. De militairen verdienen voor hetzelfde werk 40 tot 50 procent van het loon van hun civiele collega’s. Om dat gat te overbruggen, krijgen ze najaar 2020 een ‘tijdelijke toelage’ van 1000 euro bruto per maand en een ‘bindingspremie’ van 30 procent – waarmee ze nog altijd 20 procent onder het loon van hun burgercollega’s zitten.

Die premie geldt tot het moment dat beide bloedgroepen ineen zijn geschoven. Maar terwijl de integratie flopt, wordt de bindingspremie wel op de oorspronkelijke integratiedatum van 1 juli 2023 afgeschaft.

Volgens een woordvoerder van defensie hebben ‘goede ontwikkelingen’ in defensie-cao’s het salarisverschil sowieso al verkleind. Militairen zouden nu 75 tot 80 procent van het civiele loon opstrijken. Maar dat spreekt de groep verontruste militairen tegen. Hun rekensommen laten duizenden euro’s verschil per maand zien.

Geen reserves
De gevolgen zijn hoe dan ook groot. Er zijn steeds minder militaire luchtverkeersleiders doordat collega’s – als hun diensttijd erop zit – afhaken vanwege de slechte beloning, het gebrek aan carrièreperspectief, de hoge werkdruk en de onvoorspelbare werktijden.

Alleen al bij het squadron dat op Schiphol-Oost vliegverkeer boven Nederland en van en naar luchthavens en bases begeleidt, zijn in korte tijd op zeventien werkplekken drie mensen opgestapt.

‘De militaire luchtverkeersleiding kampt inderdaad met personele tekorten’
Woordvoerder Koninklijke Luchtmacht

Daardoor zijn daar nu evenveel militairen beschikbaar als er mensen nodig zijn om een weekrooster te vullen. “Er zijn regelmatig geen reserves,” zeggen betrokkenen. “Verlof is nauwelijks mogelijk. En de kans is groot dat mensen in hun vrije tijd worden opgeroepen omdat er iemand ziek is.” Volgens de groep spelen veel meer medewerkers met vertrekplannen.

Afschalen op burgerverkeer
“De militaire luchtverkeersleiding kampt inderdaad met personele tekorten,” bevestigt een woordvoerder van de luchtmacht desgevraagd. Ook de impact op het vliegverkeer wordt erkend. “Met militaire en civiele gebruikers van het luchtruim is afgesproken welk niveau van dienstverlening kan worden geboden, bijvoorbeeld als door onvoorziene extra uitval van personeel tijdelijke beperkingen noodzakelijk zijn.”

Volgens de bronnen bij de militaire verkeersleiding wordt het begeleiden van (burger)verkeer regelmatig teruggeschroefd, waardoor vluchten en missies vervallen of vertraagd raken. Zo is het vorig jaar voorgekomen dat laat aankomende vakantievluchten van Transavia van Eindhoven naar Schiphol moesten uitwijken omdat er vanwege ziekte geen bezetting op de verkeersleiding was.

“Er komen dit jaar momenten waarop Eindhoven meerdere uren per dag niet kan vliegen door een tekort aan verkeersleiders,” waarschuwen ze. En niet alleen op dat vliegveld. “We krijgen nu orders luchtmachtmissies altijd te laten doorgaan, ongeacht de gevolgen voor andere activiteiten. Dat betekent: afschalen op burgerverkeer. Dan maar even geen vluchten naar Lelystad.”

Druk luchtruim
Volgens de verontruste militairen worden regelmatig diensten waar twee verkeersleiders voor zijn ingeroosterd door één persoon gedraaid. Als een jongleur moet die dan urenlang meerdere radiofrequenties voor burgerverkeer, militaire vluchten en de kleine luchtvaart bijhouden. Komen er tegelijk oproepen binnen dan kan er – in het beste geval – maar naar eentje worden geluisterd.

Geregeld wordt de wettelijk verplichte informatievoorziening aan de kleine luchtvaart (naast sport- en zakenvliegtuigen onder meer politie- en traumaheli’s) gestaakt. Die piloten vliegen immers ‘op zicht’. Maar in het drukke Nederlandse luchtruim met snel wisselende weersomstandigheden liggen conflicten snel op de loer. Zo verzeilden in 2023 zo’n vierhonderd zichtvluchten in gebieden waar ze niet mochten komen, zoals rondom Schiphol.

Wat de gevolgen kunnen zijn van onderbemande verkeersleiding, drukte en het laten begaan van zichtvluchten, bleek deze week bij de vliegramp in Washington.

Veiligheid in de knel
Volgens de defensieklokkenluiders komt ook hier de veiligheid in de knel. Die is volgens hen het afgelopen jaar al meermaals ‘zeer ernstig in het gedrang gekomen’. “Onze werkzaamheden voldoen niet aan burgerwetgeving voor begeleiding van het vliegverkeer en zeer beperkt aan militaire regelgeving. Die wordt niet langer geüpdatet, want we zouden inmiddels immers ‘burger’ zijn.”

Luchtmacht en defensie ontkennen dat niet wordt voldaan aan wetten en regels. “Personeel wordt enkel conform de regelgeving ingezet, ook bij tekorten,” zegt een luchtmachtwoordvoerder. “Taken worden zo goed als mogelijk verdeeld over de beschikbare medewerkers. Dan komt het voor dat mensen moeten bijspringen om taken van een ander waar te nemen. Het personeel wordt hiervoor adequaat opgeleid.”

Dat klopt volgens de verontruste militairen niet. “Veel ondersteunende functies worden niet vervuld. En boekwerken en procedures worden niet langer bijgewerkt, wat kan leiden tot gevaarlijke situaties.”

‘We betwijfelen of wij nog voldoen aan de minimumeisen voor vliegveiligheid’
Verontrust defensiepersoneel

“We betwijfelen of wij nog kunnen voldoen aan de minimumeisen voor vliegveiligheid. Het lijkt nu nog met kunst-en-vliegwerk te lukken. Dat heeft te maken met militaire discipline. Het is bij ons toch: orders ontvangen en mars. Tot het niet meer lukt.”

Veel meer verkeersleiders nodig
De problemen nemen alleen maar toe. Dit jaar valt een definitief besluit over de opening voor verkeersvliegtuigen van Lelystad Airport, tot nu het domein van les- en sporttoestellen. Inmiddels lonkt de luchtmacht ook naar Lelystad als vliegbasis. “Dan hebben we twee keer zoveel verkeersleiders nodig. Wij hebben die mensen niet en LVNL evenmin.”

Want ook aan de burgerkant zijn er nog altijd tekorten aan verkeersleiders. LVNL staakt volgens de klokkenluiders al regelmatig het vliegverkeer naar Maastricht Aachen Airport vanwege civiele tekorten daar.

“Het lukt ons om alle noodzakelijke diensten in te roosteren,” reageert een woordvoerder van LVNL. “Mede door flexibiliteit van de verkeersleiders, zoals het inleveren van vrije dagen, kunnen wij de afgesproken capaciteit leveren voor begeleiding van het vliegverkeer.”

Aan nieuwe instroom van verkeersleiders, zowel aan de civiele als militaire kant, wordt volgens hem hard gewerkt. “Het aantal kandidaten dat de opleiding start is verhoogd en een deel van de opleiding is uitbesteed.”

Nauwelijks aanwas
Doordat de werving van nieuwe verkeersleiders is samengevoegd, gaat LVNL er met de meest geschikte kandidaten vandoor, zeggen de militairen. “Kandidaten die uiteindelijk in opleiding gaan bij defensie hebben dan ook moeite met het voltooien ervan.”

Aanwas is er nauwelijks. Uit nood wordt nu tijdelijk afgezwaaid defensiepersoneel teruggehaald dat met een premie vroegpensioen viert.

Intern kaarten de verontruste luchtmachtmedewerkers de problemen al jaren aan, maar geluisterd wordt er zelden. “We hebben op meerdere momenten aan de bel getrokken bij leidinggevenden en de luchtmachttop. Maar die zijn het overzicht allang verloren en doen er alles aan om het schip drijvende te houden.”

Het steekt hen dat verantwoordelijk staatssecretaris en oud-militair Gijs Tuinman (BBB) onlangs op televisie de samenwerking tussen LVNL en defensie bejubelde als schoolvoorbeeld van een goede samenwerking tussen ‘burger en militair’. Terwijl volgens de defensiemedewerkers het tegendeel waar is en het vliegverkeer daardoor in de problemen komt.

Complexer dan gedacht
Uit documenten blijkt dat luchtmachttop en LVNL de problemen al jaren kennen. Zo waarschuwt een rapport van Deloitte al in 2019 dat organisatorische en juridische obstakels worden veronachtzaamd. Haast is volgens de adviseur geboden: ‘Doorwerken in de huidige situatie, waarbij twee groepen naast elkaar werken, is onwenselijk.’

De luchtmacht, het ministerie van Defensie en LVNL spreken tegen dat de samenvoeging is mislukt. “Op een aantal deelprojecten zijn successen behaald,” verklaren ze tezamen. “Tegelijkertijd blijkt dat het overzetten van de militaire certificering naar een burgerluchtvaartcertificering complexer is dan op voorhand gedacht.”

De drie blijven vasthouden aan volledige integratie, zeggen ze in koor, ‘zorgvuldig, met oog voor mens en veiligheid’. “We onderschrijven de doelstellingen van 1ATM nog altijd en hebben er vertrouwen in dat we hierin de komende maanden concrete stappen zetten.” Een datum wordt niet gegeven.

Over de auteur: Herman Stil is redacteur economie bij Het Parool en schrijft onder meer over het Amsterdamse bedrijfsleven, luchtvaart en Schiphol, vastgoed en de techsector.

Bekijk bericht op "parool.nl - 01-02-2025"

Reacties op dit bericht

Reageren?

Let op! Door het plaatsen van een reactie gaat u akkoord met onze huisregels.