Veel herrie, die JSF. En stank ook nog.
| | |
NRC
Belevingsvluchten
Friesland gaat deze week luisteren hoeveel geluid de JSF maakt. Het valt niet mee. „Mijn binnenste kwam naar buiten.”
Door onze correspondent Karin de Mik
Marsum/Jelsum.
Jakoba Helbig (58) staat in haar ruime achtertuin, aan de rand van het dorp Marsum. Uitzicht op weilanden, bomen en in de verte een kerktorentje. Hemelsbreed een paar honderd meter van de vliegbasis Leeuwarden. „Daar komt-ie”, zegt haar man Jacob (59). En ja, daar is-ie dan, de F-35 ofwel de Joint Strike Fighter, het nieuwe gevechtstoestel van de luchtmacht. De eerste „belevingsvlucht” is begonnen. Jakoba Helbig tuurt naar boven. Met bulderend geraas vliegt het tweestaartige vliegtuig over. Ze drukt haar vingers in haar oren. „Wat een dof, donker geluid.” Je voelt het hier, zegt ze, als ze op haar maag wijst.
Daarna vliegt de hun vertrouwde F-16 over. „Ja, die is veel slanker en minder zwaar”, vindt haar man. „De F-35 klimt sneller en hoe sneller hij stijgt, hoe langer je het geluid hoort. Ruik je de kerosine?” Een lichte petroleumlucht hangt in de lucht. „Vooral bij oostenwind is dat verschrikkelijk.”
Hoeveel lawaai maakt de nieuwe straaljager, de F-35? Ongeveer 1.000 inwoners van de dorpen Marsum, Jelsum en Koarnjum konden donderdagmiddag en -avond via een elektronische enquête het geluid van het gevechtstoestel beoordelen. De vliegtuigen maakten een start, landing, een bocht en een lus zoals de F-16’s die normaal gesproken vanaf de basis maken. Ter vergelijking vlogen die ook voorafgaand aan de testvlucht van de F-35. De elektronische enquête wil antwoord op drie vragen: is het geluid harder of zachter, hoger of lager en ervaren mensen meer of minder trillingen?
Helbig zit buiten achter zijn laptop. Hij vertelt dat veel Marsumers zijn geschrokken toen maandagavond twee F-35’s arriveerden op de vliegbasis. „Het was echt heftig.” Zijn vrouw: „Wij zijn geen zeurderige types, maar dat lawaai was zo erg: mijn binnenste kwam naar buiten.”
Ze wonen 29 jaar in het huis en willen er niet weg. Maar toch. Helbig zegt dat hij overweegt hun woning te laten taxeren. „Dan heb je wat in handen als hij eventueel moet worden gesloopt.” Want in het slechtste geval is afbraak de enige optie als de JSF niet binnen de wettelijke geluidscontouren blijft. En daar houdt hij rekening mee. „Verder isoleren kan niet. Het enige dat we nog kunnen doen is een huis om het huis heen zetten.”
Op straat in Marsum staat Greetje Buma. Het geluid van het nieuwe paradepaardje van defensie vond ze meevallen. Veel erger vond ze de stank. „En hij bleef ook lang hangen.” Ze woont 23 jaar in het dorp en ja, ook zij is gewend aan het geluid van de F-16’s. De piloten houden zich over het algemeen aan de instructies om bij het aanvliegen en opstijgen een soort lus om het dorp te maken, zodat het lawaai er minder erg is.
In het dorp Jelsum staat Waling Dijkstra in de voortuin van zijn riante woonboerderij, naast een zeven meter lange meetmast. Een technicus van technologiebedrijf INCAS3 tuurt op zijn iPad naar tabellen. Dijkstra: „Belevingsvluchten prima, maar je moet ook gewoon meten. En ik wil een volstrekt onafhankelijke geluidsmeting.” De ondernemer betaalt die uit eigen zak. Ook in Marsum heeft hij vandaag een mast laten neerzetten.
Dan komt de F-35 aanvliegen. Dijkstra staat met zijn smartphone klaar. Het toestel daalt en scheert over de puntdaken. Het gaat gepaard met een luide fluittoon. „Hoorde je dat?” vraagt Dijkstra. „Afschuwelijk, wat een irritante piep.” De geluidsmeter geeft 108 decibel weer.
Overbuurman Hinco Ypma vindt het meevallen. „Wat me wel direct opviel is de krachtige turbulentie.” Ook in Marsum is die bekend. „Een man werd maandagavond bijna van zijn fiets geblazen toen de JSF overvloog”, weet Jacoba Helbig.
Buiten op een terrasje van buurman Titus Sinnema rolt Jelsumer Gerard Veldman een shagje. „De verwachting was dat de F-35 aanmerkelijk meer geluid zou produceren dan de F-16 en dat is wel uitgekomen”, zegt hij. „Maar soms hoorde ik geen verschil met een F-16. Meer of minder gas geven, hoger of lager vliegen, dat kan allemaal meespelen.” En je went eraan, vult Sinnema aan. Veldman: „Ja, hoor je een F-16 voor het eerst, dan denk je: wat een bak herrie. Daarna hoor je het amper meer. Misschien is dat bij de JSF ook zo.”
________________________________________
Dit artikel is verschenen in het NRC Handelsblad van vrijdag 27 mei op pagina 6
Bekijk bericht op "NRC"
![[Vliegroutes Schiphol afgelopen maand]](https://www2.vlieghinder.nl/plots/_cache/recent/_thumbnails/_afgelopen_maand.jpg "Vliegroutes boven Nederland van de afgelopen maand")
