Schipholtopman Dick Benschop: ‘Juist nu moet Lelystad ervan komen’

Door Herman Stil

Dieprood kleurt Schiphol in de coronacrisis. Toch biedt de neergang volgens Schipholtopman Dick Benschop ook een uitgelezen kans om fouten uit het recente verleden te herstellen. Maar dan wel met Lelystad Airport en een doorgetrokken Noord/Zuidlijn.

Zo ben je topman van een vliegveld dat vecht om groei in goede banen te leiden, zo leidt je een uitgestorven luchthaven. “Ik heb dit jaar echt periodes gehad dat ik met een steen in de maag over Schiphol liep,” zegt Dick Benschop. “We gingen in het voorjaar van 100 naar 3 procent. Met de zomer kwam de hoop, daarna laaide het virus weer op en gingen we wéér steil naar beneden.” En nu is de boel opnieuw bijna op slot. “Dat is een ontzettende tegenvaller.”

Toch kijkt hij positiever naar het komende jaar. “De vaccins komen er nu echt aan, dat zullen we in de luchtvaart vanaf het tweede kwartaal van 2021 gaan merken. Maar dat betekent niet dat alles meteen terug is bij het oude. De economie heeft een enorme klap gehad. Ik verwacht niet dat we voor 2024, 2025 terug zijn op het oude niveau.”

De overheidssteun voor KLM, goed voor de helft van het verkeer op Schiphol, is een opsteker. “Het is fijn om te zien dat Nederland KLM helpt, dat is cruciaal. We vormen met zijn allen één systeem, luchtvaartmaatschappijen, afhandelaren, bedrijven. We blijven in de gaten houden hoe het met de ander gaat, want we moeten wel sámen terugkomen.”

Benschop (62) moet die crisis noodgedwongen op afstand managen, alhoewel hij anderhalve dag per week door de terminals, in de bagagekelders of op de platforms rondloopt. “Ik heb mezelf anders leren kennen door dat online werken. Ik ben directer, opener en persoonlijker geworden. Als ik het niet weet, dan zeg ik het nu ook. Ik zoek meer klankborden voor ik besluiten neem.”

“Maar ik mis het persoonlijke. Zeker bij de lastige gesprekken die we nu met mensen hebben omdat we reorganiseren. Het is zo moeilijk dat op de menselijke manier te doen die bij een persoonlijk gesprek hoort.”

Honderden banen verdwijnen
Want de coronaklap heeft het luchthavenbedrijf, dat ook de vliegvelden bij Eindhoven, Rotterdam en Lelystad uitbaat, gedwongen te saneren. Daarbij verdwijnen honderden arbeidsplaatsen, waaronder die van zes van de twintig directeuren. “Crises hebben altijd een menselijk gezicht. Het beeld van geparkeerde vliegtuigen had nog iets fascinerends. Maar als het om mensen gaat, is het vooral pijnlijk.”

Tegelijkertijd kan hij de strijd voor een gezonde toekomst voor Schiphol en de Nederlandse luchtvaart niet parkeren omdat er een crisis woedt. “We zijn allemaal erg bezig met het nu, met Covid-19, de consequenties. Het zou makkelijk zijn om zeggen dat de rest wel even kan wachten. Maar die enorme klappen geven ons juist de kans de lessen toe te passen die we over groei, duurzaamheid en veiligheid hebben geleerd. Zodat we ongecontroleerde groei die we de afgelopen jaren hebben meegemaakt, niet opnieuw laten gebeuren.”

Daarbij worden de grenzen van de regels opgezocht. “Een aantal maatschappijen is dit jaar verdwenen, maar we hebben hun slots, hun start- en landingsrechten, niet opnieuw uitgegeven – wat eigenlijk wel moet. Zo voorkomen we dat er weer ongebreidelde groei ontstaat en er vluchten bijkomen naar bestemmingen die we al meer dan voldoende bedienen.”

Corona biedt Schiphol volgens Benschop juist een tweede kans. “De terugval geeft ons een aantal jaar voor gecontroleerd herstel. Met minder hinder en overtuigende stappen qua duurzaamheid. Daarmee gaat de belasting van Schiphol behoorlijk omlaag terwijl de opbrengsten, maatschappelijk en economisch, toenemen. Zo creëren we ook ruimte in de geluidszones voor broodnodige woningbouw: Aalsmeer, Amstelveen en Amsterdam. We willen juist geen koekoeksjong zijn dat alle ontwikkelingen in de regio onmogelijk maakt.”

Internationale treinen
De bal ligt volgens hem niet alleen bij de luchthaven, maar ook bij de politiek. Zoals bij het voornemen om vluchten te vervangen door internationale treinen. “Die passen niet meer in onze overvolle tunnels en station. Daarom is het zo belangrijk dat de Noord/Zuidlijn wordt doorgetrokken om het lokale vervoer op te vangen, waardoor in de treintunnels ruimte ontstaat voor internationaal verkeer.”

Helemaal averechts werkt de politieke roep om de voor november 2021 geplande opening van Lelystad Airport opnieuw uit te stellen of helemaal te schrappen – zoals regeringspartij ChristenUnie na vier jaar steun nu in haar verkiezingsprogramma zet. Dat werkt volgens Benschop rücksichtslose groei met pretvluchten op Schiphol en overlast in de omgeving juist in de hand.

Weerstand tegen groei Schiphol
“Je kunt niet nu zeggen dat Lelystad wel dicht kan omdat er de komende jaren minder vluchten zijn. Dan loopt Schiphol juist weer vol. Om het internationale overstapnetwerk van Schiphol te beschermen, moeten vluchten die daar niet aan bijdragen nu naar Lelystad.”

Maar vlak voor de Tweede Kamerverkiezingen lijkt de opinie zich tegen Schiphol te keren. Onlangs bleek uit een enquête in opdracht van het kabinet dat de helft van de Nederlanders voor krimp van de luchtvaart is; vier jaar geleden was dat nog 14 procent.

“Dat is een signaal dat het anders moet,” zegt Benschop. “Groei is een enorm beladen woord geworden dat mensen afschrikt. Maar als we de balans tussen hinder en voorspoed verbeteren dan betekent groei, gematigde groei, iets heel anders. Daarvoor is vast een meerderheid te vinden. Iedereen heeft dit jaar kunnen zien wat de consequenties zijn als de luchtvaart instort. Niet alleen voor economie en maatschappij, maar ook voor mensen.”

‘Drukte op luchthaven slechts incidenteel’
Schiphol mag het grootste dramajaar in zijn bestaan meemaken, de ophef eerder deze maand over drukte op het vliegveld lijkt ouderwets. Beelden van lange rijen bij de paspoortcontrole en incheckbalies zijn volgens de luchthaven incidenten, veroorzaakt door een samenloop van omstandigheden, met onder meer vluchten die kort op elkaar landden en onderhoud aan de automatische paspoortpoortjes.

“We hebben daarvan geleerd en nemen sneller maatregelen om het aantal passagiers beter te managen,” aldus Benschop. “In onze app gaan we toevoegen dat mensen zien waar het druk is, zodat mensen beter afstand kunnen houden. We zijn bezig alle data uit onze activiteiten en die van de Luchtverkeersleiding, marechaussee, afhandelaars en luchtvaartmaatschappijen te combineren. Met de gegevens die dat oplevert kunnen we alles beter op elkaar laten aansluiten.”