Schiphol: vluchten kan niet meer

OPINIE
Lammert van Raan
Tweede Kamerlid Partij voor de Dieren

Voor de veiligheid hebben we behoefte aan een krimp van het aantal vliegbewegingen

Schiphol kondigde aan de beloning van haar medewerkers afhankelijk te willen maken van haar reputatie bij omwonenden. Klinkt mooi, maar is natuurlijk een verkapte bezuiniging van topman Dick Benschop. Want de reputatie van de luchthaven ligt volledig aan diggelen. Klimaat, vliegveiligheid en leefomgeving: alle seinen staan op rood voor de luchtvaart. Maar de regering weigert onder de luchtverkeerleiding van Schiphol de bescherming van alle drie consequent door te voeren.

Het ‘charme-offensief’ is ingezet: de omwonenden van Schiphol worden gepaaid door de nieuwste groeiplannen op Lelystad Airport te projecteren. Terwijl het nog zeer de vraag is of die luchthaven open zal gaan. Binnen de regels kan het niet, en als de regels worden losgelaten zijn ook de omwonenden van Schiphol rechteloos. Het tegen elkaar uitspelen van omwonenden van verschillende luchthavens is een oude truc van de luchtvaartcowboys, die nog steeds niet door lijken te hebben dat hun prairie inmiddels is uitgestorven tot een onleefbare woestijn.

Al in het Verdrag van Chicago uit 1944 werd de basis gelegd voor de huidige onaantastbaarheid van de luchtvaartsector. Vanuit een goed uitgangspunt, namelijk vrede tussen de volken, kwam luchtvaartbeleid opeens voor een deel bij de VN te liggen. Sindsdien heeft de luchtvaartsector steeds meer macht naar zich toegetrokken. Zien we machteloze overheden en vrij spel voor het internationale luchtvaartlobbycircuit. Het was onder andere de opmaat voor belastingvrije kerosine, in het kader van ‘de-vervuiler-hoeft-niet-te-betalen’.

We zijn inmiddels 75 jaar verder en de klimaat- en biodiversiteitscrisis voltrekt zich voor onze ogen. Desondanks wordt de luchtvaartsector nog altijd de hand boven het hoofd gehouden. Wie gaat de sector dan nog afstoppen in haar doodlopende groeiambities? Wie is eigenlijk de baas over Schiphol? Ik vroeg het toenmalig staatssecretaris Dijksma al in 2017, maar krijg ook van haar opvolgers geen antwoord. De klimaattop in Katowice was nog niet afgelopen of VVD-minister Van Nieuwenhuizen kondigde zelfstandige groei van Lelystad Airport aan.

Belasting
Wat voor sommigen ooit een goed idee leek, is inmiddels volledig uit de hand gelopen. De brede welvaart is rechtstreeks in gevaar. Daarom steunde de Partij voor de Dieren de motie van D66 en SGP om een speciale zitting van VN-luchtvaartorganisatie ICAO te beleggen en daar eindelijk aan te dringen op een belasting op kerosine. Een logische stap in een dossier dat onvermijdelijk kantelt naar krimp.

De klimaatimpact van de luchtvaart vereist een sterke afname. De optelsom van broeikasgassen past niet meer binnen wat de aarde kan dragen om de temperatuurstijging te beperken tot 1,5°C. De Partij voor de Dieren pleit, als een roepende in de woestijn, voor een logische krimp naar 300.000 vliegbewegingen in 2030. Zodra er meer bekend wordt over de impact van uitstoot op grote hoogte – via de zogenoemde ‘radiative forcing’ – zal de klimaatruimte voor luchtvaart waarschijnlijk nog verder naar beneden moeten worden bijgesteld.

Bijna-botsingen
De almachtige positie van de luchtvaartsector verklaart ook waarom zorgen over vliegveiligheid nog steeds geen effect hebben gehad op het aantal vluchten. De Onderzoeksraad voor Veiligheid luidde in 2017 de noodklok. Er zijn te veel vliegbewegingen om de veiligheid te kunnen garanderen. Schiphol is internationaal recordhouder gevaarlijke situaties. Bijna-botsing op bijna-botsing. Totdat het fout gaat.

Ook voor de veiligheid hebben we behoefte aan een krimp van het aantal vliegbewegingen. 2018 was het jaar waarin het woord “vliegschaamte” hoog scoorde in de woord-van-het-jaar-verkiezing. De boodschap van luchtvaartkrimp wordt inmiddels door 24% van de Nederlanders gedeeld. Als de politiek niet durft in te grijpen in de luchtvaart in het belang van de burgers, is het aan de burgers om in te grijpen in de politiek. Samen werken aan ‘treintrots’.

Noot redactie: Woensdag 16 januari 2019 organiseert Pakhuis de Zwijger een debatavond over de toekomst van de luchtvaart.