Schiphol: 100 jaar omstreden groei

In het jaar dat Schiphol zijn honderdste verjaardag viert, presenteert het kabinet een nieuwe visie op de toekomst van de nationale luchthaven. En dat is hard nodig, zeggen critici

Aan de vooravond van de zogenoemde, Actieagenda Schiphol, spreekt Nieuwsuur met twee oud-topmannen van Schiphol en KLM: Hans Smits en Pieter Bouw. Beide maken zich zorgen: kan Schiphol ook in de toekomst een belangrijke bijdrage leveren aan de Nederlandse economie?

Oud-topman van Schiphol Hans Smits
"Wat mij betreft is het niet vijf voor twaalf maar wel tien voor", zegt Smits. Smits en Bouw stonden aan de wieg van het succes van Schiphol in de jaren negentig: de eerste als president-directeur van Schiphol, de tweede als zijn evenknie bij KLM.

Volgens Smits lag de sleutel van het succes in een goede samenwerking tussen het luchthavenbedrijf Schiphol, de nationale luchtvaartmaatschappij KLM en de rijksoverheid.

"We waren het natuurlijk niet altijd eens, maar uiteindelijk kwam daar in het nationaal belang van de ontwikkeling van de mainport één lijn. Daar knokten we met elkaar voor en dat droegen we ook met passie uit."

Voormalig KLM-topman Pieter Bouw beaamt dat. "KLM wist; als het Schiphol goed gaat, gaat het ons ook goed. En Schiphol wist: als het KLM goed gaat, gaat het ons goed. Dus we hielden heel goed contact om elkaar zoveel mogelijk te versterken."

Oud-topman van KLM Pieter Bouw
Deze maand is het precies honderd jaar geleden dat in de klei van de Haarlemmermeerpolder werd begonnen met de aanleg van het - toen nog militaire - vliegveld Schiphol.

In de afgelopen decennia groeide Schiphol uit tot de vijfde luchthaven van Europa: een mainport die veel groter is dan je van een klein land als Nederland zou verwachten.

Als een van de eerste luchthavens ter wereld richtte Schiphol zich vooral op overstappende passagiers. De KLM vervoerde ze, met Schiphol als spil in een internationaal netwerk van vliegverbindingen en Nederland - vanwege al die verbindingen - als aantrekkelijke vestigingsplaats.

Vooral in de jaren negentig ontwikkelde Schiphol zich explosief. Het aantal passagiers steeg van 16 miljoen in 1990 tot bijna 40 miljoen in het jaar 2000.

De toename van het aantal passagiers ging gepaard met een enorme uitbreiding van het luchthaventerrein. Er kwam een nieuwe terminal, een treinstation en er werd een gebied met kantoren en hotels uit de grond gestampt.

Maar sindsdien is er veel veranderd. Met de spectaculaire ontwikkeling van de luchthaven nam ook het aantal klachten over geluidsoverlast toe. Schiphol werd aan strenge milieueisen gebonden. KLM, ooit heer en meester op de nationale luchthaven, is inmiddels gefuseerd met Air France en heeft veel last van de concurrentie van prijsvechters en Golfcarriers.

Met het oog op de veranderde situatie presenteert staatssecretaris Dijksma van Infrastructuur en Milieu eind deze maand een nieuwe toekomstvisie: de Actieagenda Schiphol mainport 2016-2025 leest u hier ..

Daarin komen verschillende thema’s aan de orde: de internationale positie van Schiphol, de netwerkkwaliteit, de bereikbaarheid via de lucht en de grond en duurzaamheid. Dijksma zal ook ingaan op de vraag of Schiphol selectief mag zijn in het toelaten van bepaalde luchtvaartmaatschappijen als ruimtegebrek dreigt.

Een ander belangrijk punt zijn de veiligheidskosten. Nu komen die nog voor rekening van de luchtvaartmaatschappijen (268 miljoen euro in 2014). Maar de luchtvaartsector wil graag dat de overheid een bijdrage levert.

Plafond nog niet bereikt

Ondertussen blijft de luchthaven verder groeien. Vorig jaar reisden 58 miljoen passagiers via Schiphol. De verwachting is dat dit jaar de grens van 60 miljoen wordt bereikt. En volgens het Centraal Planbureau is het plafond nog lang niet bereikt.

Het CPB verwacht dat het aantal passagiers stijgt tot minstens 80 miljoen in 2030. Het is dus niet de vraag of Schiphol verder groeit, maar wie profiteert van die groei?

Alleen het bedrijf Schiphol of ook de BV Nederland? Volgens Hans Smits, nu voorzitter van de raad van commissarissen van KLM, ontbreekt tegenwoordig het gemeenschappelijk belang.

Het is volgens de oud-topman nu ieder voor zich. "De spelers zijn veranderd, de teamgeest weg, het is weer versnipperd geraakt en dat hebben met elkaar laten gebeuren. We moeten die urgentie weer inzien."