Open brief aan topmanagers en toezichthouders Royal Schiphol Group

Naar aanleiding van eerdere open brieven aan bestuursvoorzitter Dick Benschop mochten wij helaas geen verbeteringen ontdekken in de bedrijfsvoering van de Royal Schiphol Group. Daarom richten wij een nieuwe brief aan alle* topmanagers en toezichthouders en doen een beroep op hun morele en wettelijk vastgelegde verantwoordelijkheden.

Geachte topmanagers en toezichthouders,

We wijzen u graag op uw persoonlijke verantwoordelijkheid als bestuurder van danwel toezichthouder op een organisatie die ons inziens op vele fronten grote schade aanricht aan de samenleving, de volksgezondheid, het milieu en het klimaat. U persoonlijk neemt de beslissingen die ertoe leiden dat er meer danwel minder schade wordt aangericht.

U bent mogelijk van mening dat u handelt binnen de grenzen van de wet, echter kunt u als bestuurder niet los van de samenleving handelen: u heeft een eigen morele verantwoordelijkheid en wettelijk vastgelegde plichten. De maatschappij mag verwachten dat u daarnaar handelt. Vooralsnog constateren wij dat u onvoldoende invulling geeft aan de grote verantwoordelijkheden die samengaan met uw ongetwijfeld prettige beloning.

Neem het klimaat. Hoewel vaststaat dat de luchtvaart een forse bijdrage levert aan de uitstoot van broeikasgassen en daarmee schade aanricht aan de leefbaarheid van de aarde en ondanks harde klimaatafspraken uit Parijs, pleit u nog immer voor het laten groeien van de luchtvaart van en naar ons land en zelfs voor het openen van een heel nieuw vliegveld.

Tegenstelling woord en daad
Terwijl u in uw eigen publicaties rept over verduurzaming van het vliegverkeer, blijkt dat uw lobby zich vooral richt op het tegenhouden van klimaatmaatregelen. Deze tegenstelling tussen woord en daad is ons inziens niet te verantwoorden in het licht van de aanstormende klimaatcatastrofe.

Al jarenlang opereren alle Nederlandse vliegvelden van de Schiphol Group zonder natuurvergunning en zonder luchthavenbesluit. Onder uw leiding opereren de vliegvelden daarom al jarenlang en zonder uitzondering in strijd met de wet. Hoewel u hiervan op de hoogte bent, onderneemt u geen adequate stappen om aan deze situatie tijdig een einde te maken.

Om uw activiteiten in de afgelopen jaren te ontwikkelen haalt u allerlei trucs uit die in het normale maatschappelijke verkeer not done zijn. Zo manipuleert u gegevens over geluidsoverlast (verschuiving overlast in plaats van minder), u levert volgens de Commissie MER onjuiste gegevens aan voor de milieueffectrapportage, uw aanvraag voor natuurvergunningen is keer op keer onvoldoende, u voldoet niet aan de wettelijke plicht om de uitstoot van zeer zorgwekkende stoffen terug te brengen en laat u uw eigen medewerkers volgens het tv-programma Zembla al vijftien jaar willens en wetens werken in een ongezonde omgeving.

Weinig fraai beeld
Het biedt een weinig fraai beeld van uw management over de Schiphol Group, dames en heren. Zeker niet als dit wordt afgezet tegen de richtlijnen waaraan staatsdeelnemingen zich dienen te houden.

de richtlijnen waaraan staatsdeelnemingen zich dienen te houden.

De Nederlandse Staat eist van staatsbedrijven als Schiphol maatschappelijk verantwoord te ondernemen
De Nederlandse staat eist expliciet dat deze staatsbedrijven zich houden aan de OESO-richtlijnen voor multinationale ondernemingen, de ethische principes van de UN Global Compact, de internationaal geaccepteerde richtlijnen voor de omgang met mensenrechten, de UN Guiding Principles on Business and Human Rights, en aan de Corporate Governance Code – de richtlijnen die in ons land gelden voor beursgenoteerde bedrijven.

Ons inziens schiet u op meerdere wettelijk en maatschappelijk verankerde richtlijnen ernstig tekort. Zo staat uw streven naar groei van de luchtvaart een adequate aanpak van de stikstofproblematiek in de weg. De organisatie waaraan u leiding geeft, is door het Ministerie van Landbouw aangemerkt als de op één na grootste bron van stikstofoxiden in ons land.

Dat is des te opmerkelijker daar in deze cijfers slechts de uitstoot en depositie is meegenomen tot een vlieghoogte van 900 meter. Volgens recent onderzoek van de TU Delftblijft hierdoor maar liefst 90 procent van de uitstoot en 70 procent van de depositie door het vliegverkeer buiten zicht.

Ontwrichtende onrust over stikstof
Gezien de maatschappelijke opgave van Nederland om de stikstofuitstoot fors terug te brengen en gezien de grote en ontwrichtende onrust die hierover in de samenleving heerst, is uw groeiwens niet passend binnen de richtlijnen van het maatschappelijk verantwoord ondernemen zoals u zijn voorgeschreven door de Nederlandse staat.

Nogmaals: u als bestuurder neemt de beslissingen die leiden tot de ontwikkelingen binnen de Schiphol Groep. Waarbij u tegelijkertijd nalaat beslissingen te nemen over relatief eenvoudig te realiseren verbeteringen.

Zo bleek uit recent onderzoek van RIVM dat Schiphol ongezond grote hoeveelheden ultrafijnstof verspreidt dat aantoonbaar schadelijke effecten heeft op de gezondheid van mensen in de regio en van uw eigen medewerkers op het platform. De Gezondheidsraad riep u al eerder op om uit voorzorg actie te ondernemen tegen de gevaren van het ultrafijnstof. Niet vreemd, gezien het feit dat RIVM verwacht dat de kans op hartfalen tien tot twintig procent hoger is.

Een eenvoudige manier om die uitstoot te beperken zou zijn om te kiezen voor een iets betere kwaliteit kerosine en slechts die variant te leveren op uw vliegvelden. Een kerosine die minder zwavel bevat en daardoor minder fijnstof veroorzaakt. U heeft als bestuurders zelf grote invloed op zo’n besluit, maar u laat dit opzichtig na – ondanks uw bekendheid met de gezondheidsrisico’s.

Onmenselijke nachtvluchten als marketingtool
Een ander belangrijk gevaar voor de volksgezondheid is het gevolg van uw vasthouden aan de nachtvluchten op Schiphol. Tal van wetenschappelijke onderzoeken door onder meer de GGD’s en het RIVM tonen de schade aan die slaapverstoring bij duizenden mensen aanricht. Desondanks vertelt uw ceo in de media dat nachtvluchten zo’n fantastisch marketingtool zijn om vliegverkeer naar Schiphol te lokken. Ook hier geldt weer: u weet van de risico’s, maar laat na om de situatie te verbeteren.

Wat de geluidshinder en slaapverstoring met gewone mensen doet, kunt u dagelijks lezen op de mede door ons opgerichte website vliegherrie.nl. Duizenden mensen vertellen daar hun persoonlijke, vaak schrijnende verhaal. We vragen ons af of de ernst van de daar beschreven impact tot u doordringt en hoe uw morele kompas daarop reageert.

Graag wijzen we u in dit kader ook op uw verantwoordelijkheid voor de kinderen in de regio’s rond vliegvelden. Uit onderzoek van RIVM blijkt dat het vliegverkeer de oorzaak is van onder meer verhoogd medicijngebruik, ademhalingsklachten en verminderde leervaardigheden. De toekomst van deze kinderen en hun bijdrage aan de maatschappij komen zo ernstig onder druk te staan als gevolg van de beslissingen die u neemt.

Grootschalige bodemvervuiling
Een volgend punt onder uw verantwoordelijkheid is de wijdverspreide verontreiniging van bodem en grondwater. Vrijwel maandelijks verschijnen er rapporten bij de Omgevingsdienst waaruit blijkt dat op en rond Schiphol sprake is van grootschalige vervuiling met gevaarlijke en zeer moeilijk afbreekbare stoffen als PFOS.

Een vergelijkbare verontreiniging leidde in Vlaanderen tot een ware volksoproer met grote gevolgen voor de veroorzaker. De verontreinigingen veroorzaakt door Schiphol zijn vergelijkbaar van aard en hebben zich inmiddels via het grond- en oppervlaktewater verspreid over een groot gebied. Al bij uiterst kleine concentraties leveren deze stoffen gevaar op voor de gezondheid van mens en dier.

Een minstens zo ernstige vervuiling vindt plaats door de uitstoot van kankerverwekkende stoffen door het vliegverkeer van en naar de vliegvelden onder uw management. Een belangrijk deel van die stoffen wordt uitgestoten boven drukbevolkte en kinderrijke woonwijken.

We hebben het dan over stoffen die erkend gevaarlijk zijn voor de gezondheid van mens en dier en/of voor de natuur. Benzeen, formaldehyde, zwavel- en stikstofoxiden, vluchtige organische stoffen en op vliegveld Rotterdam zelfs lood, zo blijkt uit de nationale emissieregistratie van RIVM. Het komt terecht in de longen van de mensen op de grond met als gevolg een verhoogde kans op kanker.

Geen tweede Bijlmerramp meer
Los van de gezondheidsrisico’s worden bewoners in de regio van Schiphol ook nog blootgesteld aan forse veiligheidsrisico’s. De kans op rampen zoals een neerstortend vliegtuig ligt in deze regio tien keer hoger dan de geaccepteerde veiligheidsrisico’s rond alle andere bedrijven in ons land.

De Onderzoeksraad wees u jaren geleden al op de grote risico’s van het ingewikkelde banenstelsel op Schiphol en de deels gebrekkige procedures, met het verzoek daar snel verbetering in aan te brengen. Uit tussentijdse rapportages van de raad blijkt dat u onvoldoende vooruitgang boekt en dat de risico’s daarom onnodig blijven voortbestaan. Niemand in ons land zit te wachten op een tweede Bijlmerramp. Het is uw beslissing om het tempo van verbeteringen onvoldoende op te voeren.

Ondanks al de aan u bekende gevaren, lijkt u nauwelijks actie te ondernemen om de negatieve gevolgen van uw activiteiten te beperken. Integendeel: u pleit zelfs openlijk voor groei en dus voor verhoging van de veiligheidsrisico’s, de uitstoot, de vervuiling en de gezondheidsproblemen.

Onder uw dagelijkse leiding worden de problemen gebagatelliseerd, niet aangepakt, wordt een lobby gevoerd tégen verbeteringen en brengt u uw eigen personeel en omwonenden opmerkelijk veel schade toe.

Verkeerde kant van de geschiedenis
U staat ons inziens met deze houding aan de verkeerde kant van de geschiedenis. Nu wetenschappelijk onderzoek en adviezen van gerenommeerde instellingen als RIVM, de Gezondheidsraad, de GGD’s en de Onderzoeksraad aantonen hoe ernstig de situatie op en rond Schiphol is, wordt het tijd om uw morele en maatschappelijke verantwoordelijkheid te nemen en u te bezinnen op de huidige koers.

Een wijziging van de route is nu makkelijker dan ooit tevoren in te zetten: de maatschappelijke weerstand tegen het vliegverkeer neemt hand over hand toe, de rijen wachtende mensen kunnen niet verbloemen dat steeds meer burgers grote vraagtekens zetten bij het functioneren van uw organisatie en dus van uzelf.

Nu zelfs een minister van VVD-huize inziet dat het zo niet langer kan, biedt dat een mooie kans mee te liften op het voortschrijdend inzicht. U kunt nu alsnog uw menselijke kant tonen en uw maatschappelijke verantwoordelijkheid nemen.

Goed ondernemerschap
In een eerdere brief gaven we uw ceo Dick Benschop aan dat het een goed idee zou zijn om de bakens te verzetten. Toen pleitten we bij hem vanuit economische overwegingen en uit hoofde van goed ondernemerschap om de inspanningen niet langer te richten op groei met afnemende meerwaarde, maar juist op krimp in combinatie met een verhuizing naar zee.

Schiphol en de andere vliegvelden zijn allang over de grenzen van het betamelijke heengegroeid en iedere verdere stap zal leiden tot meer maatschappelijke weerstand. Over iedere gewenste uitbreiding zal het straatgevecht moeten worden aangegaan met wat u vaak noemt ‘de omgeving’, maar wie wij graag aanduiden als ‘uw medemens’.

Nu pleiten we ook bij u, meneer Winter, meneer Carsouw, mevrouw Buis en andere geadresseerden, om op basis van uw persoonlijke, morele en deels wettelijk vastgelegde verantwoordelijkheden de koers te verleggen en uw lobby-activiteiten niet langer te richten op groei, maar deze te concentreren op een kleiner Schiphol op zee. Een Schiphol van en voor Nederlanders, gericht op de thuismarkt met gezonde marges en met rekenschap aan mens, natuur, milieu, klimaat en samenleving.

Hoogachtend en met vriendelijke groet,
Bestuur SchipholWatch, mede namens onze sympathisanten

* Deze brief is gericht aan alle leden van de directie van Schiphol: Dick Benschop (chief executive officer), Robert Carsouw (chief financial officer), Hanne Buis (chief projects & assets officer), Siebolt Bennema (director Schiphol projects), Wilma van Dijk (director safety, security & environment, director Lelystad), Ron Louwerse (director RTHA), Sjoerd Blüm (director it & data), Henry van der Geest (director finance), Patricia Vitalis (director airport operations), Kees Boef (director corporate affairs), Esmé Valk (director hrm), Anne Hustinx (director corporate legal), Richard Emmerink (director strategy), Sybren Hahn (director asset management), Katie Slipper (director risk & audit), Kjell Kloosterziel (director Schiphol international)

Plus aan de leden van de raad van commissarissen die toezicht houden op het functioneren van de directie: Jaap Winter (voorzitter, onder meer ex-VU en partner in advocatenkantoor), Mikael Olsson (onder meer ex-Ikea en -Volvo), Simone Brummelhuis, Declan Collier, Robert Jan van de Kraats (onder meer Randstad en ex-Hema) en Elfrieke van Galen (onder meer Triodos (!) en ex-KLM).