Moet het aantal Schipholvluchten in maart al fors omlaag of niet? Cruciaal beroep van start

Door Herman Stil

Het regent rechtszaken over de luchtvaart. Donderdag begint het hoger beroep tegen de geruchtmakende uitspraak dat de Nederlandse staat vóór maart 2025 vliegherrie rond Schiphol moet voorkomen.

Alweer een rechtszaak?
Dit is dé rechtszaak over vliegoverlast. Of beter: het hoger beroep erin. Afgelopen maart oordeelde de rechtbank in Den Haag dat de Nederlandse staat jarenlang heeft verzuimd omwonenden van Schiphol én de rest van Nederland te beschermen tegen vlieglawaai. Door de belangen van grote groepen rond Schiphol en daarbuiten te negeren, schendt Nederland het Europees mensenrechtenverdrag.

De rechters gaven de staat toen een jaar de tijd om die bescherming alsnog te regelen, op basis van wetten en regels uit 2008. Maar er is geen stok achter de deur. De rechtbank vond een dwangsom niet nodig.

De staat is bij monde van toenmalig luchtvaartminister Mark Harbers in beroep gegaan tegen de uitspraak. Maar dat heeft geen ‘opschortende werking’: de uitspraak van de rechter moet worden uitgevoerd vóór maart 2025.

Daar wil de staat vanaf. Een van de zaken die het Haags gerechtshof donderdag beoordeelt, is het verzoek van de staat om de uitspraak op te schorten zolang het hoger beroep loopt.

Volgens de staat betekent vasthouden aan de uitspraak van de rechter per maart een onmogelijke spagaat. Dat kan niet anders dan door het onmiddellijk schrappen van een groot aantal vluchten op Schiphol. Dat is volgens de staat aan de hand van Nederlandse wetten, Europese mededingingsregels en internationale afspraken simpelweg niet mogelijk. Bovendien leidt het tot grote economische schade.

Eiser bewonersgroep Recht op Bescherming tegen Vlieghinder (RBV) is tegen uitstel en vraagt het hof de uitspraak gewoon te laten staan. Volgens RBV heeft de staat lang genoeg gehad om maatregelen te treffen, maar wordt dat sinds 2008 verzuimd. Zo werd al in 2015 vastgelegd dat hinder ingeperkt moest worden bij 35 ‘handhavingspunten’ rondom Schiphol, maar werd dat nooit bij wet vastgelegd, zodat veelvoorkomende overschrijdingen niet gehandhaafd worden.

Volgens RBV betekent de uitspraak dat komend jaar hoogstens circa 400.000 starts en landingen mogelijk zijn op Schiphol, maar die conclusie werd niet gesteund door de rechtbank.

Maar Schiphol moet toch krimpen?
Dat heeft luchtvaartminister Barry Madlener afgelopen vrijdag inderdaad bepaald. In plaats van een half miljoen vluchten mogen er straks nog 478.000 worden uitgevoerd. Daarmee daalt volgens hem het aantal omwonenden dat ernstige geluidshinder door vliegverkeer ondervindt met 15 procent. De ingreep gaat veel minder ver dan het vorige kabinet van plan was.

Vanwege Europese regelgeving en Nederlandse voorschriften kan die krimp pas op zijn vroegst in november 2025 worden doorgevoerd. Bovendien moet de Europese Commissie de maatregelen nog goedkeuren en dat is volgens de luchtvaartsector twijfelachtig. KLM en Schiphol vinden dat er onvoldoende is gekeken naar andere maatregelen om vlieghinder te beperken, zoals de komst van de nieuwste vliegtuigen. Daarmee voldoet het besluit volgens hen niet aan Europese voorschriften voor een ‘afgewogen aanpak’.

Wat gebeurt er donderdag nog meer?
Niets inhoudelijks, dat gebeurt pas volgend voorjaar. Maar Schiphol, KLM en wereldluchtvaartorganisatie Iata vragen het hof of ze als belanghebbende toegevoegd kunnen worden aan het proces (niet aan de kant van de staat). Zij vinden het oordeel zo belangrijk voor hun activiteiten dat ze daarover willen kunnen meepraten.

Dat leidt net als in maart opnieuw tot een peloton advocaten die de belangen van hun cliënten willen bepleiten, versus de advocaten van het door RBV ingeschakelde Prakken d’Oliveira. De zitting zal dan ook de hele dag duren, waarna het hof waarschijnlijk in januari over de verzoeken oordeelt. Pas daarna volgt de echte zaak.

En die andere rechtszaken?
Publicitair opvallend dicht op de hoger beroepszaak meldde deze week advocaat Bénédicte Ficq zich na drie jaar voorbereiding namens vier omwonenden die via aangiftes een strafzaak vanwege ‘mishandeling’ willen starten tegen de veroorzaker van vlieglawaai (Schiphol, KLM/Transavia en de staat). Daarbij wordt gerefereerd aan de uitspraak in de RBV-zaak, maar die bewonersgroep heeft niets met Ficqs procedure te maken.

Daarnaast voert de van de stikstofaffaire en Lelystad Airport bekende milieuactivist Johan Vollenbroek momenteel in Den Haag een rechtszaak tegen de natuurvergunning die het vorige kabinet aan Schiphol heeft verstrekt.

Vollenbroeks actiegroep Mob vindt dat de natuurvergunning nooit had mogen worden verleend. Ook stelt hij dat de manier waarop Schiphol (door een aantal boeren uit te kopen) de benodigde reductie van de uitstoot van stikstof heeft geregeld, onrechtmatig is. Uitspraak in die zaak is waarschijnlijk begin volgend jaar.

Over de auteur: Herman Stil is redacteur economie bij Het Parool en schrijft onder meer over het Amsterdamse bedrijfsleven, luchtvaart en Schiphol, vastgoed en de techsector.