Luchtvaart stoot meer broeikasgassen uit dan complete landbouw

Gepubliceerd door ir Boris Schellekens

Luchtvaart heeft meer negatieve impact op het klimaat dat via CO2 alleen. (zie hier de Illustratie van D.S. Lee via ScienceDirect)

Klimaatschade door luchtvaart is veel groter dan de sector ons wil doen geloven. Bijna 15 procent van alle broeikasgassen in Nederland komen uit vliegtuigen. Waar vrijwel alle andere sectoren de daling hebben ingezet, groeit de uitstoot van de luchtvaart nog steeds.

Met een uitstoot van 30,9 megaton CO2-equivalent per jaar is de luchtvaart vanaf Nederlandse luchthavens goed voor bijna 15 procent van de totale uitstoot van ons land. Dat is meer dan de hele landbouw en vrijwel net zoveel als al het wegverkeer in ons land.

Deze uitkomsten zijn schokkend: veel Nederlanders zijn genoodzaakt vrijwel dagelijks gebruik te maken van de openbare weg, terwijl slechts acht procent van onze landgenoten verantwoordelijk is voor 42 procent van het vliegverkeer.

Jan Modaal vloog vóór corona slechts eens per drieënhalf jaar. Het armste kwart van de bevolking vliegt slechts eenmaal in de zesenhalf jaar, zo bleek uit antwoorden op kamervragen van Lammert van Raan (Partij voor de Dieren).

Enige sector met stijgende uitstoot
Mogelijk nog belangrijker is dat de uitstoot van vrijwel alle andere sectoren daalt – inclusief die van het wegverkeer – door elektrificatie of andere maatregelen. De uitstoot van het vliegverkeer steeg daarentegen tussen 2002 en 2019 met 18 procent. Zie hier de grafiek.

Terwijl alle sectoren de CO2-uitstoot omlaag weten te brengen, stijgt die van de luchtvaart nog steeds. De dip in de grafiek werd veroorzaakt door de corona-pandemie toen er fors minder werd gevlogen (bron: CBS/Boris Schellekens)
De vliegindustrie zelf schermt tot op de dag van vandaag met een bijdrage van ‘slechts’ twee procent en probeert hiermee de verantwoordelijkheid voor de klimaatcrisis in de schoenen te schuiven van andere sectoren.

De sector rapporteert systematisch te lage cijfers over de uitstoot en onderschat daarmee het eigen aandeel in de klimaatcrisis. Zo worden slechts de emissies toegerekend tijdens het landen, taxiën en opstijgen en wordt alleen de CO2-component meegenomen.

Kijk naar de verkochte kerosine
Een vliegtuig dat vliegt boven de 3000 voet (iets meer dan 900 meter) telt niet mee in het aandeel van de luchtvaart in de Nederlandse emissiecijfers. Het zou zuiverder zijn om te kijken naar de leveringen van kerosine op de luchthavens. Dan pas wordt het klimaateffect voor de hele vlucht vanuit Nederland bekend. Vluchten naar ons land worden in deze methode meegenomen in de kerosineverkoop op buitenlandse luchthavens.

Deze berekeningswijze wordt aanbevolen door het internationale klimaatpanel IPCC. In 2019 – vóór corona – werd er 3,91 miljoen ton kerosine geleverd aan de internationale luchtvaart in Nederland, aldus het Centraal Bureau voor Statistiek (CBS).

De verbranding van zoveel kerosine levert 15,3 megaton CO2 op – berekend op basis van een emissiefactor van 4,0 kilogram per liter, vastgesteld door onderzoeksbureau CE Delft op basis van ‘well to wheel’ emissies (inclusief de uitstoot voor het oppompen van de olie en het produceren en distribueren van de kerosine). Dat is bijna tien procent meer uitstoot dan het CBS rapporteert.

Meer dan CO2 alleen
Een volgend manco in de uitspraken van de vliegindustrie over de eigen uitstoot is dat slechts gekeken wordt naar de uitstoot van CO2. Volgens het Planbureau voor de Leefomgeving speelt er meer: “De luchtvaart heeft een wezenlijk grotere impact op het klimaat dan alleen via de uitstoot van deze broeikasgassen. Ook waterdamp, stikstofoxiden, roetdeeltjes, sulfaat en contrailvorming zijn van invloed op de opwarming van de aarde”.

Het planbureau wijst naar onderzoek dat aantoont dat het totale broeikaseffect één tot vier keer groter is dan alleen het effect van CO2. Onderzoeksbureau SEO refereert aan hetzelfde onderzoek en adviseert in calculaties rekening te houden met een opslagfactor van twee voor het aandeel niet-CO2-uitstoot.

Om overschatting te voorkomen is het goed een opslagfactor van één aan te houden, zo adviseert het jongste research paper van D.S. Lee uit 2021. Alhoewel deze methode een simplificatie is van de werkelijkheid – effecten zijn namelijk afhankelijk van type vliegtuig, locatie en hoogte waarop wordt gevlogen – is een verdubbeling een conservatieve inschatting die een ondergrens oplevert voor de totale klimaatschade. De uitstoot van de luchtvaart vanuit ons land kwam in 2019 dan uit op 30,6 megaton CO2-equivalent.

Overmatige luchtvaart in Nederland
Tot slot beschouwt de luchtvaart steeds de uitstoot op mondiaal niveau en gaat graag voorbij aan het feit dat de luchtvaartsector in ons land bovengemiddeld groot is, vooral als gevolg van het economisch weinig waardevolle overstappers-model van KLM.

Om dit in perspectief te plaatsen, is het goed de uitstoot af te zetten tegenover andere sectoren waarover het CBS rapporteert. Die cijfers geven wél het totale broeikaseffect weer in CO2-equivalenten.

Pre-corona blijkt de luchtvaart dan goed voor 14,4 procent van de totale uitstoot van Nederland. En is daarmee groter dan de landbouw en bijna net zo groot als het totale wegverkeer en de volledige elektriciteitsvoorziening van ons land. Dit zijn overigens allebei sectoren die wél volop aan het vergroenen zijn.

De uitstoot van broeikasgassen is een breed probleem. Het maakt niet uit of de uitstoot wordt veroorzaakt door een vliegtuig, een auto of een schip. Terwijl vrijwel alle andere sectoren de uitstoot tussen 2002 en 2019 wisten te verlagen, is die van de luchtvaart met 18 procent gestegen.

Laten we stoppen met het narratief dat de luchtvaart ‘slechts’ twee procent van de CO2-uitstoot levert en starten met het verhaal dat de luchtvaart in Nederland verantwoordelijk is voor een massieve vijftien procent. Vliegtuigen die vertrekken vanuit Nederland dragen even veel bij aan de klimaatproblematiek als alle auto’s op onze wegen samen, en meer dan alle boeren bij elkaar.

Auteur Boris Schellekens is ingenieur Lucht- en Ruimtevaarttechniek, cum laude afgestudeerd aan de TU Delft. Hij is ondernemer en zelfstandig analist.