Krijgt de wereldwijde luchtvaart (eindelijk) een klimaatdoel?

Vanaf dinsdag (27-09-2022) vergadert de VN-luchtvaartorganisatie ICAO over de toekomst van de luchtvaart. Een belangrijk deel van de gesprekken zal over het klimaat gaan. Komt er eindelijk een internationaal klimaatdoel voor deze vervuilende sector, die volgens experts nog lang niet genoeg doet om te verduurzamen?

Vanaf dinsdag vergadert de VN-luchtvaartorganisatie ICAO over de toekomst van de luchtvaart. Een belangrijk deel van de gesprekken zal over het klimaat gaan. Komt er eindelijk een internationaal klimaatdoel voor deze vervuilende sector, die volgens experts nog lang niet genoeg doet om te verduurzamen?

Al sinds het Kioto-protocol van 1997 valt de internationale luchtvaart buiten de klimaatdoelen die landen met elkaar afspreken. Ook toen in Parijs werd afgesproken om de opwarming van de aarde tot 1,5 graad te beperken, bleef de luchtvaart buiten schot.

De klimaatopgave van de luchtvaart is steeds doorgeschoven naar de Internationale Burgerluchtvaartorganisatie (ICAO), waarin landen afspraken met elkaar maken over de luchtvaart. Die organisatie vergadert komende week onder meer over een 'streefdoel voor de lange termijn'.

Het is nog zeer onzeker of zo'n klimaatdoel er ook echt komt en hoe dat eruit zou zien. Vooralsnog was er binnen de ICAO geen animo voor ingrijpende uitstootvermindering. De organisatie richt zich op 'koolstofneutrale groei'. Het idee is dat er vanaf 2020 geen extra CO2-uitstoot meer de lucht in mag gaan als het aantal vluchten blijft groeien. Dat zou ten minste de stijging van de uitstoot een halt toe moeten roepen.

Gebrekkig compensatiesysteem
Dat is in ieder geval de theorie. In de praktijk wil de ICAO dit bereiken door wél door te groeien, maar de extra uitstoot te compenseren. Het zogeheten CORSIA-systeem dat daarvoor is opgetuigd, kent volgens experts fundamentele gebreken. De CO2-uitstoot wordt alleen gecompenseerd boven het niveau van 'basisjaar' 2019, vlak voor de coronacrisis. Inmiddels zitten we weer ruim onder die luchtvaartpiek, dus voorlopig wordt er niets gecompenseerd. Ook hebben grote landen als China, India en Rusland zich nog niet aangesloten bij CORSIA.

En áls er al sprake is van compensatie, dan kunnen luchtvaartmaatschappijen de benodigde certificaten tegen bodemprijzen aanschaffen bij projecten die slecht worden gecontroleerd. Het systeem is niets anders dan "klimaatfraude", concludeert de Brusselse milieugroep Transport & Environment.

Met het compensatiesysteem schuift de luchtvaart zijn verantwoordelijkheid door naar andere sectoren, zegt luchtvaartexpert Koenraad Backers van milieuorganisatie Natuur & Milieu. "Die ruimte hebben we gewoon niet, dus compensatie is sowieso geen oplossing."

Zie ook hier: Hoe beteugel je de Nederlandse vlieglust? 'Leg uit waarom het moet veranderen'

Niet in lijn met 'Parijs'
Hoe moet de sector dan wel vergroenen? Het blijkt extreem lastig om het daar met bijna tweehonderd landen over eens te worden. "Zij hebben allemaal een groot eigenbelang bij de luchtvaart", zegt Backers. "Dus wat je ziet is dat er qua klimaatbeleid niet zoveel uit de ICAO komt."

Dat blijkt ook uit een recent rapport van Climate Action Tracker, een organisatie die internationale klimaatplannen doorrekent. Als de luchtvaart zijn steentje bij wil dragen om de opwarming onder de 1,5 graad te houden, zou de uitstoot in 2050 met 90 procent moeten zijn gedaald. Nu is de sector juist op pad om de uitstoot te verdubbelen of zelfs te verdrievoudigen.

Bij de duurzaamheidsplannen die er wél zijn, kijkt de luchtvaart vaak alleen naar de uitstoot van CO2. Maar het broeikaseffect van andere gassen die uit de uitlaat van het vliegtuig komen, kan tot wel twee keer zo sterk zijn. Toch worden die vaak genegeerd.

Daar lijkt ook tijdens de ICAO-vergadering niets aan te gaan veranderen. "Hoe we met die kwestie omgaan, is een zaak voor een andere algemene vergadering", schrijft beleidsadviseur Michael Lunter van het ministerie van Infrastructuur en Waterstaat in een vooruitblik, gepubliceerd in het tijdschrift van de Europese luchtvaartorganisatie ECAC.

Deze impact heeft jouw vakantiereis op het klimaat. Zie hier.

Nationale doelen
De ICAO kan een belangrijke rol spelen om de luchtvaart richting 'Parijs' te duwen, zegt Silke Mooldijk van het Duitse NewClimate Institute, hoofdauteur van het Climate Action Tracker-rapport. "Maar het is vooral belangrijk dat individuele landen doelen opstellen. Zeker de Europese Unie, Verenigde Staten en het Verenigd Koninkrijk. Dat zijn met China de grootste markten voor internationale luchtvaart."

Nederland zet zich binnen de ICAO in voor een "ambitieus langetermijndoel" voor de internationale luchtvaart, schreef minister Rob Jetten (Klimaat en Energie) vorige week in de jaarlijkse Klimaatnota. Sinds 2020 werkt Den Haag ook aan een nationaal CO2-plafond voor de luchtvaart, waar voor het eind van het jaar een besluit over moet vallen.

Op Europees niveau komt er een verplichting voor luchtvaartmaatschappijen om duurzame brandstoffen te gebruiken. In de komende decennia moet een steeds groter percentage van de brandstof uit biogrondstoffen komen, of 'synthetisch' worden gemaakt met groene energie.

Dat betekent vermoedelijk ook dat het aantal vluchten scherp omlaag moet, want de capaciteit om kerosine te maken uit gebruikt frituurvet of groene waterstof is beperkt. "Op die beschikbaarheid zul je het brandstofverbruik in de luchtvaart moeten baseren", zegt Backers. "En dat betekent dat je moet gaan krimpen."

Veel andere landen zijn nog niet zover en willen de luchtvaart op de oude voet verder laten groeien. Het is daarom extra belangrijk dat de EU en andere rijke landen het goede voorbeeld geven, zegt Mooldijk. "Als zij duidelijk durven uit te spreken dat we moeten zorgen voor alternatieven en dat de emissies naar beneden moeten, dan acht ik de kans groot dat andere landen volgen. Daar ligt mijn hoop."

Zie ook hier: Klimaatvraag: Gaat duurzame brandstof de luchtvaart vergroenen?

Door: Jeroen Kraan
Beeld: Getty Images