KLM binnenkort failliet?

De KLM waarschuwt voor faillissement als Schiphol en KLM moeten krimpen om de uitstoot van stikstof en CO2 te verminderen. Mensen die in het geweer komen tegen het uit de hand gelopen mainportbeleid worden geframed als “tegenstanders van luchtvaart”. Dat is sterk overdreven. Wel is de maatschappelijke weerstand tegen de negatieve effecten van een grote luchtvaartsector toegenomen. Er wordt nu gepleit voor een luchtvaartsector die na het herstel na Covid kleiner blijft dan in 2019. Met veel kleinere negatieve effecten.

De luchtvaartsector heeft - samen met verscheidene kabinetten - de maatschappelijke weerstand zelf geschapen. Het begon in de vorige eeuw, toen Amsterdam besloot net zo’n grote haven te maken als die van Rotterdam. Geen zeehaven met goederenoverslag, maar een luchthaven met overstappende passagiers. Schiphol als hub of mainport. Na decennia groei is de mainport in 2019 voor de kleine thuismarkt enige maten te groot geworden. En de luchtvaartsector wil die groei voortzetten. Andere smaken zijn er kennelijk niet.

Hans Alders constateerde bij het afsluiten van de Alderstafel en het ingaan van het Aldersakkoord dat de geluidhinder (het aantal ernstig gehinderden) groter was geworden in plaats van kleiner. Daarmee heeft de sector geen vrienden gemaakt onder de bewoners, dat klopt. Opheffing van de nachtsluiting heeft tot gevolg gehad dat veel bewoners tot hun grote ergernis voortdurend slaapverstoring moeten ervaren. Elke nacht steeds wakker gemaakt worden door overvliegende vliegtuigen, het zal je maar overkomen. Dit heeft onmiskenbaar weerstand opgeroepen tegen nachtelijke vrachtvluchten en vakantievluchten vanaf 5 uur ’s morgens. Begrijpelijk, omdat een dwingende maatschappelijke noodzaak steeds heeft ontbroken. Dit probleem kan alleen met herinvoering van de nachtsluiting opgelost worden op een kleiner Schiphol.

De hub is een echte stoorzender geworden. De regering zag het niet of deed alsof ze het niet opmerkte, terwijl heel Nederland het wist. Elbers riep zelfs dat de KLM moest groeien om te verduurzamen. Hoewel alle negatieve effecten van een te groot Schiphol over hun grenzen zijn gegaan, wilde de KLM doorgroeien.

De huidige regering schept verwarring. Het coalitieakkoord van VVD, D66, CDA en CU wil de “sterke hub Schiphol” behouden, maar tegelijk de negatieve effecten verminderen. Als je beide serieus wil aanpakken is het een onmogelijke combinatie. Behoud van een grote hub klinkt goed voor de sector, maar realistisch is het niet. Het is meer een vorm van politieke bescherming die de sector belet om de koers en de businessmodellen aan te passen aan nieuwe omstandigheden. Substantiële krimp van de negatieve effecten vereist beperking van het luchtverkeer op Schiphol, omdat andere krimpmaatregelen ontbreken, te kort schieten of te lang op zich laten wachten.

En nu waarschuwt de KLM voor een faillissement als de regering een volstrekt terechte maatregel tegen te grote uitstoot van stikstof neemt. Kan de KLM niet overleven als Schiphol niet groter mag worden dan 400.000 vliegtuigbewegingen? In 2003 had Schiphol die omvang. KLM was met partners verreweg de grootste in het intercontinentale netwerk van meer dan 100 bestemmingen. Het bedrijf floreerde goed en ging niet failliet. Het betekent dat er ongetwijfeld een slimme oplossing is. De vraag naar internationaal luchtvervoer van thuismarkt Nederland omvat ongeveer 40 miljoen passagiers. Dan is slechts een beperkt aantal transferpassagiers nodig als aanvulling op intercontinentale vluchten. Er blijft behoefte aan een groot netwerk dat de KLM beheerst als geen ander. Als het toen wel kon, waarom dan niet nu?

Wijzen op een mogelijk faillissement zou ook uitgelegd kunnen worden als een poging de regering te bewegen om KLM opnieuw te ontzien. Bijvoorbeeld door dit stikstofprobleem bij boeren en andere bedrijven neer te leggen. En dat alleen omdat dit bedrijf niet in staat zou zijn om succesvol in te spelen op de ingrijpende maatschappelijke veranderingen waarmee onze economie geconfronteerd wordt. Je businessmodel aanpassen is geen sinecure, maar je aan de verandering onttrekken door de bal bij de regering te leggen gaat echt niet werken. Het is vooral slecht voor je reputatie.