Kan de Nederlandse economie zonder KLM?

Bijna de hele KLM-vloot staat aan de grond op thuisbasis Schiphol. Het bedrijf zit in zwaar weer en kan daar niet alleen uitkomen. Een miljardenlening moet luchtvaartcombinatie Air France-KLM door de crisis trekken: voor de KLM 2 miljard euro aan steun en voor Air France 4 miljard euro, naar verluidt.

Het kabinet noemt de KLM een vitaal bedrijf voor de Nederlandse economie. Het meest waarschijnlijke scenario dat nu wordt genoemd is dat Air France een lening krijgt die wordt gegarandeerd door de Franse overheid en KLM een lening gegarandeerd door de Nederlandse overheid. Dat komt dan naast de andere steunmaatregelen die onder meer aan KLM zijn toegezegd, op het vlak van bijvoorbeeld loonbetaling.

Hollands Glorie
Zouden de leningen uniek zijn? Niet als je het vergelijkt met de steun aan de banken tijdens de bankencrisis, zegt econoom Mathijs Bouman. "Dat was zowel een gift als een lening en ging om veel meer geld. Maar dit is wel een hele andere sector, de luchtvaart is heel lang semi-overheid geweest. En Schiphol is nog steeds grotendeels in handen van de overheid."

Hoe erg zou het voor Nederland zijn als KLM het niet zou redden? "Als je geen KLM hebt, heb je geen Schiphol, en andersom. Strategisch gezien is een vliegveld als Schiphol interessant. En daarnaast is KLM ook Hollands Glorie", zegt Bouman. "Het is niet voor niks dat opkomende grootheden als Qatar niet alleen een luchtvaartmaatschappij maar meteen ook een grote luchthaven (hub) oprichten. Die combi is historisch sterk."

Ruim honderd jaar geleden richtten Nederlandse zakenlieden KLM op. Maar de eerste vliegtuigen zijn nog niet in de lucht of KLM moet de hand al ophouden. Zonder steun van de Nederlandse staat lukt het niet: een paar jaar na de oprichting zijn bijna alle aandelen in overheidshanden.

De invloed van de staat vermindert als de KLM eind jaren vijftig naar de beurs van Wall Street gaat. Dit kan alleen als de Nederlandse overheid zich terugtrekt als groot aandeelhouder. En dat gebeurt.

Maar dat de helpende hand van het kabinet nog steeds noodzakelijk is, blijkt vorig jaar: de staat koopt voor 774 miljoen euro aan aandelen, een belang van 14 procent waarmee het "grote publieke belang" van Schiphol en KLM veilig moet worden gesteld. Frankrijk is daar nog altijd ontstemd over.