Kamerdebat begroting I&W 28 november 2017
Mevrouw Kröger (GroenLinks):
Voorzitter. Ik heet de nieuwe minister en staatssecretaris graag hartelijk welkom. Ik zie er echt naar uit om de komende jaren met hen beiden samen te gaan werken op deze prachtige groene portefeuille. Het feit dat "milieu" uit de naam van het ministerie is verdwenen, doet mij wel pijn, want dit ministerie blijft voor mij echt cruciaal voor de vergroening van Nederland.
Dat is bijvoorbeeld het geval in de luchtvaart. De luchtvaart loopt keihard tegen de grenzen van mens, milieu en klimaat aan. Schiphol, Lelystad, Rotterdam, Maastricht: overal wringt en schuurt het. Ons luchtruim is vol. Daardoor wordt het steeds ingewikkelder om te vliegen, wat leidt tot meer overlast en veiligheidsrisico's. Bovendien halen we, als de onstuimige groei van de luchtvaart doorzet, ook nooit onze klimaatdoelen, zo blijkt uit recent onderzoek. We zullen minder moeten gaan vliegen. De baas van ProRail deed een prachtige oproep voor internationaal treinverkeer als alternatief voor vliegen binnen Europa. Dat is een oplossing voor het klimaat, maar ook voor de groeiende drukte op Schiphol en voor ons luchtruim. Wij willen graag een onderzoek naar wat er nodig is om meer internationaal treinverkeer te realiseren, zodat er minder gevlogen wordt. Is de minister bereid een dergelijke analyse, van de knelpunten die er op dit moment liggen en van de investeringen die daarvoor nodig zijn, uit te laten voeren en die met de Kamer te delen?
De luchtvaartsector zelf wil stug verder groeien. De omwonenden zetten zich schrap. Het vertrouwen van bewoners in afspraken met Schiphol over het beperken van de overlast lijkt tot een minimum gedaald. Trekt de minister zich dit aan? Pogingen om klagende omwonenden het zwijgen op te leggen, zoals in het recent afgesproken kettingbeding, helpen dan echt niet. Ook de papieren werkelijkheid van de geluidsberekeningen ondermijnt het vertrouwen van mensen. Alle prognoses en rapportages zijn slechts op berekeningen gebaseerd. Maar geluidsexperts geven toch echt aan dat berekeningen veel betrouwbaarder worden als je ze staaft en valideert met metingen. Kunnen de geluidmetingen die al wel worden gedaan, worden gebruikt voor de planning, de prognoses en de rapporten betreffende het vliegverkeer? En kan het ministerie in kaart brengen wat nodig is voor een dekkend meetnetwerk voor geluidsoverlast in Nederland? Ik overweeg een amendement op dit punt. Het is voor de bewoners ook onbegrijpelijk dat de piekbelasting niet wordt gerapporteerd.
Het vliegtuig dat ervoor zorgt dat je om vijf uur 's ochtends rechtop in je bed zit, wordt niet meegenomen in de berekeningen van geluidsoverlast omdat er alleen maar met gemiddelden wordt gewerkt. Kan de minister een voorbeeld nemen aan landen als Australië en Duitsland en kijken op welke manier daar met piekbelasting wordt omgegaan?
Ik kom op luchtkwaliteit. Al tien jaar geleden had Nederland aan de Europese fijnstofnorm moeten voldoen. Dat is helaas nog steeds niet gelukt. Inmiddels is door nieuw wetenschappelijk onderzoek duidelijk geworden dat we eigenlijk veel strengere normen nodig hebben en heeft de rechter Nederland zwaar op de vingers getikt. Het kabinet heeft uitgesproken aan de veel ambitieuzere WHO-norm te willen voldoen. Daar is een echt ambitieus actieplan voor nodig. Wij kijken hier dan ook naar uit. Veel steden willen snel aan de slag voor gezonde lucht: geen vieze diesels of tweetaktbrommers meer, goed ov en veel fietsvoorzieningen. GroenLinks heeft hierover een aantal concrete vragen. Wanneer kunnen de steden met u in overleg over het nieuwe nationale luchtkwaliteitsplan? Gaat dat plan uitvoering geven aan het vonnis van de rechter of aan de ambitie van de WHO-norm voor echt gezonde lucht, waarvoor u zich ook wilt inzetten? In het Bestuursakkoord fietsparkeren is afgesproken dat er tot 2030 nog 560 tot 700 miljoen nodig is. Alle stakeholders moeten daaraan bijdragen. Hoe gaat u ervoor zorgen dat dit ook echt gebeurt? Dit jaar is de studie naar de gezondheidsgevolgen van ultrafijnstof voor omwonenden van Schiphol van start gegaan. Wat ons betreft is dat een echt heel belangrijk onderzoek. Het RIVM heeft aangeboden om de resultaten van de metingen in een tussenrapportage te delen als daaraan behoefte is. Zou u het RIVM willen vragen om deze tussenrapportage met de beschikbare resultaten volgend jaar met ons te delen?
Voorzitter. Ik kom op ons afvalbeleid en de circulaire economie. De kabinetsambities wat betreft de circulaire economie zijn mooi. Maar net als bij klimaat- en luchtkwaliteitsbeleid gaat het er natuurlijk om wat je concreet gaat doen. De afgelopen jaren lag de focus op afvalscheiding, maar voor een circulaire economie — de staatssecretaris weet dat goed — moeten er in de hele keten veranderingen plaatsvinden: zuiniger omgaan met grondstoffengebruik, ontwerpen gericht op hergebruik, recycling en duurzaam en energiezuinig produceren. In vergelijking met wat er in het regeerakkoord staat over de klimaattransitie is het nogal mager wat betreft de voorgestelde maatregelen voor de circulaire economie. Maar goed, ik kan het ook positief interpreteren, en dat doe ik graag: er ligt alle ruimte voor de staatssecretaris om in de komende jaren samen met de Kamer te werken aan een echt ambitieus plan om de circulaire economie vorm te geven. Ik wil de staatssecretaris laten weten dat ze aan GroenLinks op dit onderwerp een constructieve partner heeft. Zodra de transitieagenda's er liggen, moeten we zo snel mogelijk gaan werken aan een concreet actieplan, met concrete maatregelen. Kan de Kamer deze transitieagenda's in januari verwachten? Mijn fractie maakt zich er wel zorgen over dat in deze begroting nog geen geld is vrijgemaakt voor de uitvoering van deze transitieagenda's. Is daar dan wel budget voor? En waar staat dat gereserveerd? Ik overweeg een amendement op dit punt, dus graag een reactie.
Als er één dossier is waarop de nieuwe staatssecretaris meteen kan laten zien dat de circulaire economie haar menens is, dan is het statiegeld. Uit onderzoeken en uit ervaringen uit het buitenland wordt duidelijk dat statiegeld een uitermate effectief middel is om zwerfafval aan te pakken. Wij verwachten dan ook van de staatssecretaris dat ze het statiegelddossier echt voortvarend oppakt en snel komt met een voorstel voor statiegeld op plastic flesjes en blikjes.
Tot slot noem ik nog een vaak onderbelicht aspect van de circulaire economie: het hele onderwerp van de niet-afbreekbare stoffen. In een echt circulaire economie is er geen ruimte voor persistente stoffen, die zich ophopen in het milieu en in onze lichamen en slecht afbreekbaar zijn. De hele crisis rond Chemours en GenX is daarvan een mooi voorbeeld, of eigenlijk een treurig voorbeeld. Is de staatssecretaris het met mij eens in deze analyse? Zo ja, hoe wil zij ervoor zorgen dat wij dit soort persistente stoffen uitfaseren? En welke termijn stellen we daarvoor?
Ten slotte. Ons milieubeleid is zo goed als het gehandhaafd wordt. Dit zien we bij de giflozingen bij Chemours en bij de geluidshinder rond Schiphol. Wij maken ons zeer veel zorgen over de situatie rond de ILT. Daar lijkt nu dezelfde fout gemaakt te worden als eerder bij de NVWA, namelijk bezuinigen op de capaciteit onder het mom van meer risicogericht controleren en efficiencyverbetering. Dit is een papieren werkelijkheid. Het is essentieel dat de handhaving van ons milieubeleid op orde is. Dat vindt deze staatssecretaris ook. Zij heeft daarover vorig jaar als Kamerlid nog een heel mooi amendement gemaakt. Ik vraag de staatssecretaris dan ook of zij bereid is om in kaart te brengen wat het effect is van het feit dat er minder geld is voor de ILT. Op welk type inspecties wordt er nu bezuinigd en wat zijn daar de mogelijke gevolgen van?