Platform Vlieghinder Kennemerland
 

Het nieuwe vliegen: met mondkapje op middelste stoel

 |
 Geplaatst door: Wim 
 |
 Bekeken: 793 
|
 nrc.nl - 06-06-2020 
Euro_banknotes.png

Door Mark Duursma

Het nieuwe vliegen In het vliegtuig houden passagiers geen afstand van elkaar. De overheid laat veiligheid aan boord over aan de luchtvaartsector. Waarom gelden coronaregels wel op de grond en niet in de lucht?

We mogen weer. Dat was voor veel Nederlanders de coronaboodschap van de week. Met zijn persconferentie van woensdag verklaarde premier Mark Rutte het vakantieseizoen voor geopend. Vanaf 15 juni zijn vakantiereizen naar twaalf Europese landen weer mogelijk. Ook Curaçao is weer open. Frankrijk, Spanje, Oostenrijk en Zwitserland gaan naar verwachting de komende weken van een oranje naar een geel reisadvies.

De reisbranche merkte het meteen: de telefoons rinkelden weer. Luchtvaartmaatschappijen kondigden aan dat het aantal bestemmingen en vluchten de komende weken snel wordt opgevoerd, vooral naar Zuid-Europa. KLM wil in juli 60 procent meer vluchten uitvoeren dan in juni. Transavia begon donderdag weer met vliegen, naar het Portugese Faro. Corendon volgt op 26 juni, TUI op 1 juli.

Toch nog vliegen deze zomer. Voor de een is het een opluchting, voor de ander een teleurstelling. Omdat het stil en schoon was in de lucht, en sommigen hoopten dat de luchtvaart niet zou terugkeren naar pre-corona omvang. Die hoop lijkt ijdel, al verwacht de branche dat het herstel zeker drie jaar zal duren.

Liever niet naar de wc
Het nieuwe vliegen ziet er wel anders uit. Naast de hygiënemaatregelen die elders ook gelden, moeten passagiers soms vooraf een gezondheidsverklaring invullen of op de luchthaven hun temperatuur laten meten. In het vliegtuig is rondlopen en toiletbezoek onwenselijk, wordt geen eten en drinken rondgebracht en zijn gezichtsmaskers meestal gedurende de hele vlucht verplicht. Soms wacht bij aankomst een temperatuurcheck. De precieze maatregelen verschillen per land, bestemming en luchtvaartmaatschappij.

Eén coronamaatregel die overal geldt, geldt niet in de lucht. Afstand houden is volgens luchtvaartmaatschappijen niet haalbaar. Hun argument: een vlucht met te veel lege stoelen is niet rendabel.

Nu het vliegen toeneemt, groeit ook de verbazing en verontwaardiging over de uitzonderingspositie die de luchtvaart voor zichzelf claimt. Op sociale media circuleren beelden van volle cabines, geplaatst door passagiers die dachten dat ze meer ruimte om zich heen zouden hebben. Luchtvaartcritici spraken op sociale media van ‘selectieve verontwaardiging’ over de demonstratie op de Dam: waarom is een vol plein een probleem en een vol vliegtuig niet?

Rutte wijst naar sector
Het negeren van de anderhalvemeterregel in vliegtuigen kan snel uitgroeien tot een politieke kwestie. Net als elders stelt de overheid zich in Nederland vooralsnog terughoudend op. Premier Rutte verwees naar afspraken die luchtvaartmaatschappijen hebben gemaakt, toen RTL Nieuws hem woensdag vroeg of vliegen wel veilig is. „Dat is echt aan de luchtvaartmaatschappijen.”

Het verschil met de rest van de samenleving vindt Rutte niet vreemd. In het openbaar vervoer is 1,5 meter ook niet altijd mogelijk, zei hij, en ook daar moeten mondkapjes het gebrek aan afstand compenseren. Rutte: „Vliegtuigmaatschappijen zullen zelf maatregelen nemen om ofwel de anderhalve meter te handhaven of anderszins aanvullende maatregelen te nemen.”

Minister Hugo de Jonge (Volksgezondheid, CDA) moest een dag later in de Tweede Kamer al iets van die terughoudendheid laten varen. Coronamaatregelen overlaten aan de branche is geen goed idee, vinden GroenLinks en D66. GL-fractievoorzitter Jesse Klaver: „Wat is het medische argument om te zeggen dat in vliegtuigen mensen als haringen in een tonnetje bij elkaar kunnen en er geen risico op besmettingen is?”. Donderdagochtend had Jaap van Dissel van het RIVM aan de Kamer verteld dat het Outbreak Management Team nooit om advies is gevraagd over de veiligheid in vliegtuigen.

De Jonge beloofde de Kamer dat hij het RIVM gaat vragen om „mee te kijken naar de [Nederlandse] vertaling van internationale richtlijnen”. De minister maakte meteen een voorbehoud: „Maar ik zeg er wel bij dat de luchtvaartwereld natuurlijk een hele internationale wereld is.” RIVM noch het ministerie van VWS konden vrijdagochtend zeggen wat dat „meekijken” door het RIVM precies betekent.

Volgens de RIVM-woordvoerder heeft het RIVM geen opvatting over het besmettingsgevaar in vliegtuigen. „Dat gaan we pas bekijken als ons om advies wordt gevraagd.” Ligt het niet voor de hand om te kijken naar een kwestie die de gezondheid van veel Nederlanders raakt? „In principe geven wij geen ongevraagd advies.”

Internationale afspraken
Volgens een woordvoerder van het ministerie van Infrastructuur en Waterstaat geldt voor de luchtvaart geen uitzondering. De sector stelt zelf een protocol op voor de opstartfase, net als andere sectoren. Eind maart heeft het RIVM het kabinet geadviseerd om hiervoor de internationale richtlijnen te volgen, de Nederlandse luchtvaartsector vertaalt die richtlijnen naar eigen protocollen.

Zowel het kabinet als de luchtvaartsector leunen dus op internationale afspraken en standaarden. Rutte noemt daarbij de mondiale koepel van luchtvaartmaatschappijen IATA, De Jonge noemt EASA, de Europese organisatie voor luchtvaartveiligheid. Hoe zit het precies met die afspraken?

Sinds deze week zijn er twee corona-protocollen voor de luchtvaart. VN-luchtvaartorganisatie ICAO publiceerde maandag het document Takeoff, bijna vijftig bladzijden vol aanbevolen maatregelen. De WHO heeft geadviseerd, net als vier mondiale luchtvaartorganisaties.

Ten aanzien van afstand houden zegt ICAO dat luchtvaartmaatschappijen dat moeten faciliteren „als de stoelbezetting dat toelaat”. Elders staat: „Waar afstand houden niet haalbaar is (bijvoorbeeld in vliegtuigcabines), moeten passende maatregelen worden gebruikt.”

Voor Europa is er sinds 20 mei het COVID-19 Aviation Health Safety Protocol, opgesteld door EASA en gezondheidsheidsorganisatie ECDC in opdracht van de Europese Commissie. Ook in dit protocol wordt het afstand houden niet dwingend voorgeschreven. „Waar mogelijk” moeten passagiers afstand houden. Als dat niet kan, moeten passagiers en bemanning de gebruikelijke hygiëneregels volgen (handen wassen, niezen in arm, masker op).

Het verbaast niet dat lobbyclub IATA, die wekelijks rapporteert hoeveel verlies maatschappijen lijden, beide protocollen omarmt. De aanwijzingen ten aanzien van afstand houden zijn vrijblijvend geformuleerd en bieden voldoende ruimte om ze te negeren.

Al in een vroeg stadium van de crisis keerde IATA zich tegen een verplichting om stoelen leeg te laten. Volgens IATA leidt het niet kunnen verkopen van middenstoelen tot een maximale bezettingsgraad van 62 procent. De gemiddelde bezettingsgraad waar maatschappijen winst beginnen te maken is 77 procent. In vergelijking met 2019 zouden ticketprijzen, afhankelijk van de regio, 43 tot 54 procent omhoog moeten, alleen al om quitte te kunnen spelen.

Michael O’Leary, topman van Ryanair, noemde de afstandsregel in de Financial Times een „idioot idee waar je niets mee bereikt”. O’Leary: „Als de middelste stoel leeg blijft vliegen we niet.” Ook KLM-topman Pieter Elbers was stellig, bij BNR Nieuwsradio: „Op het moment dat tussen iedere passagier anderhalve meter afstand moet zitten, kun je niet meer vliegen. Die mondkapjes moeten voorkomen dat je die anderhalve meter afstand moet bewaren.” De Amerikaanse KLM-partner Delta Airlines is een van de weinige maatschappijen die de middenstoelen blokkeert, tot eind september.

Rugleuning als barrière
Afstand of niet, hoe groot is de kans op verspreiding van het virus aan boord? Deskundigen schermen met tegenstrijdige studies, vaak gebaseerd op de ervaringen met SARS. De luchtvaartsector, IATA voorop, wijst op de HEPA-filters, die ervoor zorgen dat de cabinelucht elke drie minuten wordt vervangen en dat „de lucht even schoon is als in een operatiekamer”.

Andere verklaringen voor het geringe besmettingsgevaar in horizontale richting: de luchtstroom gaat van boven naar beneden, passagiers zitten met hun gezicht in dezelfde richting en de rugleuningen fungeren als barrière. Volgens de onafhankelijke luchtvaartexpert Bjorn Fehrm is alles rond de vlucht – koffie in de luchthavenbar, de bus van de terminal naar het vliegtuig – riskanter dan de vlucht zelf.

De luchtvaartsector zegt dat veiligheid voorop staat, maar erkent tegelijk dat economische motieven de doorslag geven bij het loslaten van de afstandsregel. Dat sluit wel aan bij de bescheiden ambitie van IATA-topman Alexandre de Juniac. Hij wil dat reizigers weer het vertrouwen krijgen om te reizen. Niet omdat het gegarandeerd veilig is, maar „omdat reizen niet riskanter is dan andere activiteiten”.

Het kabinet versoepelde deze week het reisadvies voor een aantal Europese landen. Luchtvaartmaatschappijen gaan weer vliegen of voeren het aantal vluchten op. Tegelijk groeit de twijfel over corona-maatregelen in vliegtuigen.

Opmerking redactie vlieghinder.nl. In het originele artikel staan meerdere links naar andere informatiebronnen. Dit artikel kunt u lezen via onderstaande link...

Bekijk bericht op "nrc.nl - 06-06-2020"

Reacties op dit bericht