Groeiende milieubelasting luchtvaart versterkt roep om duurder vliegticket

Door Gerben Hieminga en Rico Luman

OPINIE

Groeiende milieubelasting luchtvaart versterkt roep om duurder vliegticket

De luchtvaart groeit snel en belast daarmee in toenemende mate het klimaat. Bovendien is verduurzaming lastig te realiseren en is elektrisch of op waterstof vliegen voorlopig niet haalbaar. Het is dan ook niet verwonderlijk dat de lage prijzen van vliegtickets onder vuur liggen. Serieus klimaatbeleid kan immers niet om de luchtvaart heen, ook al ontbreekt de sector in het klimaatakkoord van Parijs.

De verwachting is dat de luchtvaartsector tot na 2035 met 4,5% per jaar hard zal blijven groeien. De toenemende welvaart en middenklasse in Azië stuwen de vraag naar vliegreizen, maar ook in Europa blijft de groei fors. Het aandeel van de luchtvaart in de wereldwijde CO2-uitstoot van 2%-3% zal daarmee in deze periode verdubbelen volgens de Oeso.

De economische bijdrage van de luchtvaart is door de lage prijzen in verhouding tot de CO2-uitstoot gering. Internationale vliegtickets zijn vrijgesteld van accijns en btw. Bovendien staan de prijzen door felle concurrentie al jaren onder druk en daar lijkt voorlopig geen verandering in te komen. Zo blijven prijsvechters als Ryanair, Easyjet en Wizzair inzetten op goedkopere tickets en richt Air France-KLM budgetdochter ‘Joon’ om op prijs te kunnen blijven concurreren. De lage prijzen wakkeren de vraag naar vliegen aan en vergroten de CO2-uitstoot.

Tegelijkertijd zijn landen die het Parijs-akkoord serieus nemen, naarstig op zoek naar manieren om hun CO2-uitstoot te beperken. Nieuwe technieken bieden perspectief om binnen de klimaatdoelstellingen te blijven groeien. Zo schakelt de autosector om naar elektrisch rijden, stappen elektriciteitsbedrijven over naar hernieuwbare energie en maakt vastgoed een verduurzamingsslag door met betere isolatie van gebouwen. In de luchtvaart zijn dit soort (radicale) innovaties voorlopig echter niet voorhanden.

Alternatieven
Doorbraken in luchtvaart vereisen veel tijd en alternatieven komen pas na 2030 in beeld
Overstappen op elektrisch aangedreven vliegtuigen is nog een utopie. De energiedichtheid van batterijen is vooralsnog te laag, waardoor accupakketten veel te zwaar zijn voor een vliegtuig, waar elke kilo telt. Ook dalen accu’s tijdens de reis niet in gewicht. En waterstof is vanwege de lagere energiedichtheid en het grote vereiste volume voor opslag voorlopig eveneens geen optie.

Doorbraken in de luchtvaart vereisen veel tijd en moeten om veiligheidsredenen volledig doorontwikkeld en getest worden. Alternatieven zullen daarom pas na 2030 in beeld komen. Tot die tijd zien wij drie opties om de groeiende CO2-uitstoot af te remmen: …• Versnelde vervanging van oude vliegtuigen. Elke generatie (zoals bijvoorbeeld de Boeing 787 Dreamliner en de A320 NEO) is 10-20% zuiniger dan de voorgaande. …• Efficiëntiemaatregelen zoals meer vracht in de buik van vliegtuigen en één Europees luchtruim, dat vliegen zonder omwegen mogelijk maakt. …• Ten slotte: Bijmenging van biokerosine. Dit kan 60% tot 80% CO2 besparen in de brandstofketen.
Brengen deze mogelijkheden voldoende vaart om de roep om hogere prijzen de kop in te drukken? Naar verwachting niet. Vervanging van vliegtuigen gaat door de lange levensduur en inzet traag, efficiëntiemaatregelen liggen voor een deel politiek gevoelig en bijmenging van kerosine gebeurt door het nadelige prijsverschil en onvoldoende beschikbaarheid nog nauwelijks. Dit houdt de groei van de luchtvaart dus niet bij. Branchevereniging IATA en VN-luchtvaartorgaan ICAO zetten in op compensatie van CO2, maar de feitelijke uitstoot wordt hier niet mee verminderd.

Vrijstelling
Wereldwijde vrijstelling voor accijns op kerosine is niet meer van deze tijd
De mogelijkheden om het klimaateffect van de luchtvaart terug te dringen zijn al met al beperkt en het is daarmee niet vreemd dat de lage ticketprijzen onder vuur liggen. Het IMF heeft eerder een CO2-heffing geopperd. Ook de wereldwijde vrijstelling voor accijns op kerosine — die nog dateert uit 1944 — is niet meer van deze tijd. Verandering is door het mondiale niveau op korte termijn echter lastig. In Europa geldt het Emissie Transfer System (ETS) voor emissierechten in de luchtvaart. Europa loopt hiermee wereldwijd voorop, maar de prijsopslag op tickets is voor consumenten nog nauwelijks merkbaar.
Het is daarom niet verwonderlijk dat de Europese Commissie de regels voor het ETS wil aanscherpen en er stemmen opgaan om de CO2-uitstoot zwaarder te belasten. Als de opbrengst daarvan vervolgens voor de stimulering van biokerosine wordt ingezet, snijdt het mes aan twee kanten en kan Europa wereldwijd het voortouw nemen.