Gedwongen krimp dreigt voor Schiphol, wat zijn de gevolgen?
Door Yteke de Jong
Het kabinet breekt zich het hoofd over de stikstofcompensatie van Schiphol. Omdat er te laat een natuurvergunning is aangevraagd hangt een gedeeltelijke sluiting in de lucht als Schiphol niet op tijd aan onder meer de stikstofregels voldoet. Een stevige krimp van de nationale luchthaven gaat ten koste van duizenden banen en het vestigingsklimaat in Nederland, zo blijkt uit een rondgang.
Schiphol dacht lang terug te kunnen naar het niveau van voor de coronacrisis, van 500.000 vliegbewegingen per jaar. Maar volgens Haagse bronnen zou dat terugkunnen vallen naar 400.000. De staatsdeelneming vroeg pas vorig jaar een natuurvergunning aan; ruim een jaar na de beruchte uitspraak van de Raad van State, waardoor er compensatie gezocht moest worden voor de stikstofuitstoot.
Aanvankelijk dacht de Schiphol-directie dat haar bestaan juridisch was geborgd in het zogeheten luchthavenbesluit en dat ze, gezien de historie, niet zo’n natuurvergunning nodig had. Hoewel Schiphol-topman Dick Benschop wel op het risico werd gewezen, geloofde hij dat volgens betrokkenen niet.
„Wij werden weggezet als onheilsprofeten toen ik namens de gemeente wees op de gevolgen van het ontbreken van de natuurvergunning”, reageert wethouder Guus Elkhuizen van de gemeente Nieuwkoop, die lid is van het bestuurlijk overleg rond de luchthaven.
Wat zijn de gevolgen als Schiphol straks daadwerkelijk gedwongen moet krimpen?
Scenario 400.000 vliegbewegingen
De Nederlandse luchtvaartsector had in 2019, het jaar voor de coronacrisis een toegevoegde waarde voor economie van €10 miljard en 114.000 banen, aldus cijfers van het ministerie van Infrastructuur en Water. Door sommige experts worden deze aantallen hoger ingeschat. Een krimp gaat ten koste van het aantal verbindingen en werkgelegenheid.
Daarbij is het belangrijk wat er met het netwerk van KLM en diens partners gaat gebeuren. Die faciliteren een overstapnetwerk, waarbij KLM met kleinere toestellen overal in Europa passagiers ophaalt, om daarmee de grote vliegtuigen op Schiphol te vullen richting de rest van de wereld. Dankzij deze overstappers is het mogelijk om rechtsstreeks naar andere economische centra vanaf Schiphol te vliegen. De luchthaven is daarmee groter dan vraag van de ’eigen’ Nederlandse markt.
„Als 20% van de vluchten eruit moet, dan heeft dat een negatief op je concurrentiepositie in Europa en de rest van de wereld”, stelt luchtvaarteconoom Thijs Boonekamp van SEO
Onderzoek. Er zijn momenteel 500.000 starts-en-landingen, de zogeheten ’slots’ uitgegeven op Schiphol. „Die moet je dan af gaan pakken, en daar zijn geen regels voor. Bovendien zijn er concurrentieregels binnen de Europese Unie, waarbij er geen onderscheid gemaakt mag worden naar luchtvaartmaatschappij of bestemming ondanks de beperkte capaciteit. Dat maakt het lastig om bij krimp het netwerk van bijvoorbeeld KLM in stand te houden.”
Als KLM de slots die het in de loop der jaren heeft opgebouwd zou kunnen houden, dan zou er nog een kans zijn dat het de krimp overleeft. „De groei in de laatste jaren zat vooral in een toename bij de prijsvechters”, zegt Boonekamp.
Schiphol probeerde het afgelopen jaar wederom onderscheid te maken: het had een lijstje opgesteld welke bestemmingen vanaf welke luchthaven gevlogen zou mogen worden, maar de rechter haalde daar onlangs weer een streep door. Al eerder ging Schiphol op hetzelfde nat bij Lelystad Airport.
Er zijn wel voorbeelden van ’luchtvaarthubs’ die verdwenen zijn, maar dan omdat de zogeheten ’hub-carrier’ ten onder is gegaan. Bijvoorbeeld in Brussel en Milaan. Omdat het routenetwerk kwetsbaar is voor ingrepen, werd Schiphol eerder betiteld als een ’mooi, maar onrustig bezit’. De afgelopen jaren is de groeidiscussie sterk gepolitiseerd.
Werkgeverskoepel VNO-NCW zegt in een reactie dat het niet in het economische en maatschappelijk belang is om Schiphol op slot te zetten. „De luchthaven is van groot belang voor onze connectie met alle delen van de wereld én daarmee het vestigingsklimaat.” VNO zegt dat het Rijk haast moet maken met een zogeheten ’stikstofbank’, waardoor er ruimte blijft voor economische ontwikkeling.
Scenario 250.000 vliegbewegingen
Milieu-activist Johan Vollenbroek meent dat Schiphol zelfs terug moet naar 250.000 vliegbewegingen. Hij spande in 2019 een zaak aan tegen de luchthaven omdat er geen natuurvergunning is. Volgens Vollenbroek opereert Schiphol illegaal.
In dit scenario wordt Schiphol een regionale luchthaven, aldus Boonekamp. „In het scenario van 250.000 starts-en-landingen krijg rationalisatie van het netwerk. Dat betekent dat er bestemmingen weg zullen vallen omdat er niet genoeg passagiers zijn. Als Schiphol uitsluitend de Nederlandse markt bedient, houd je alleen bestemmingen als New York en Caribisch Nederland over als rechtstreekse intercontinentale verbindingen. Voor andere bestemmingen moet je dan via de andere luchtvaartknooppunten.”
De bewoners in de Omgevingsraad Schiphol zijn er van overtuigd dat de luchthaven kleiner kan. Dit zou niet ten koste gaan van de connectiviteit. Toch is dit nog maar zeer de vraag, want als het netwerk van KLM wordt uitgehold vallen er logischerwijs bestemmingen weg. Andere luchtvaartknooppunten zoals Frankfurt, Parijs, Istanbul en de Emiraten halen dan die passagiers binnen, waarmee de rol van Schiphol in de wereld uitgespeeld raakt.
Eerder dit jaar bleek uit een zogeheten maatschappelijke kosten-batenanalyse dat Schiphol wel kleiner zou kunnen. De onderzoekers gingen er daarbij vanuit dat vermindering van het aantal vluchten leidt tot duurdere vliegtickets. Dit staat alleen niet op voorhand vast, omdat er concurrentie is van andere luchthavens. Maar van de transferpassagiers zou in dat geval iedereen via een andere luchthaven vliegen.
Dat zou het einde betekenen van een intercontinentaal netwerk dat gedragen wordt door KLM, iets waar het kabinet tot dusverre veel waarde aan hechtte vanuit het economisch belang. Dit netwerk is ook de reden waarom de Nederlandse Staat aandeelhouder werd van luchtvaartmaatschappij Air France KLM. KLM is nu nog één van de grotere particuliere werkgevers van Nederland.
„Een halvering gaat ten koste van duizenden banen”, voorspelt Boonekamp. „Uiteindelijk is het een politieke keuze of je een luchtvaartknooppunt of regionale luchthaven wilt hebben als land. Als je dat uitgebreide luchtwerknetwerk niet hebt krijg je een ander profiel qua vestigingsklimaat voor bedrijven, maar ook ander zakelijk verkeer.”
Geplaatst door B. van Marlen uit Uitgeest
We kunnen niet doorgaan met die idiote groei zonder dit land nog onleefbaarder te maken. Banen kunnen ook in andere, betere sectoren worden gecreëerd, getuige het sluiten van de staatsmijnen.
En wat het vestigingsklimaat betreft, zitten we werkelijk te wachten op al die platvorm-bedrijven, die geen mallemoer bijdragen aan onze maatschappij (belastingontduiking), maar toch graag willen profiteren van onze infrastructuur, en die een nieuwe onderklasse met slechtbetaalde kutbaantjes scheppen?
Het ‘netwerk’ kan ontdaan worden van vele zinloze bestemmingen, die alleen KLM-Schiphol goed doen, maar de meeste Nederlanders totaal niet. Jammer dan, dat er wat minder inkomsten komen uit het vastgoed, maar dat kan opgevuld worden met een betere prijsstelling voor vliegtickets.
Overigens, is België er dan zo op achteruitgegaan met ‘verdwijnen’ van de hub Brussel? Ik heb er niets van vernomen, en u?
En Schiphol moet eens ophouden te jammeren en tegelijkertijd de volgende nieuwe virus-variant te importeren, waardoor we allemaal straks weer in een lockdown kunnen komen!
Krimp zou een zegen zijn voor tienduizenden mensen, voor de gezondheid van de leefomgeving, voor het natuurbehoud en voor het klimaat.