Fijnstof is al dodelijk na een dag

Door Wim Köhler

Niet alleen sterfte op lange termijn, maar ook sterfte de volgende dag: dat is een nieuw ontdekt effect van fijnstof. En er is geen veilige marge.

Hoe meer er van het fijnste fijnstof (PM2,5) in de lucht hangt, hoe meer 65-plussers een dag later overlijden. En er blijkt geen veilige PM2,5 concentratie te bestaan waar beneden geen extra sterfte is. PM2,5-fijnstof is dus ook ver beneden de geldende toegelaten waarden nog ongezond. Dat geldt ook voor ozon.

Dat blijkt uit een groot Amerikaans onderzoek naar het moment van overlijden van ruim 22 miljoen oudere Amerikanen in de jaren 2000 tot en met 2012. De onderzoekers keken naar de PM2,5- en ozonconcentraties op de dag van hun overlijden en op de dag daarvoor. Het onderzoek is op Tweede Kerstdag gepubliceerd in het Journal of the American Medical Association.

Directe belasting hart en longen
Fijnstof doodt dus ook op korte termijn. De studie waar dit nu uit blijkt is een grote epidemiologische studie. Epidemiologische onderzoeken kunnen geen oorzaak-gevolg-relatie vaststellen. Maar er is genoeg biochemisch en fysiologisch onderzoek, laten de onderzoekers zien, waaruit blijkt dat hart en longen direct zwaarder worden belast bij hogere PM2,5- en ozonconcentraties.

Ook een onafhankelijke commentator in de JAMA wijst daarop. Junfeng Zhang, als luchtverontreinigingspecialist verbonden aan milieu-instituten van universiteiten in Durham (North Carolina) en Beijing, schrijft in het commentaar dat „het nu algemeen is geaccepteerd dat korte-termijn-blootstelling aan PM2,5 slecht is voor hart en longen door toename van ontstekingsprocessen in de longen, toegenomen oxidatieve stress, verhoogde neiging tot bloedstolling en aantasting van het zenuwstelsel”.

Ook uit onderzoek onder meerokers is bekend dat stoppen met meeroken direct het aantal hartaanvallen vermindert. Dat bleek toen er in EU-landen rookverboden in café’s en restaurants werden ingevoerd.

Naast een hogere sterftekans op korte termijn, was al bekend dat fijnstof leidt tot langetermijnsterfte door de toename van chronische hart- en longziekten. Wereldwijd stierven in 2007 3,45 miljoen mensen voortijdig aan het fijnste fijnstof.

Normwaarden
Het Amerikaanse onderzoek was opgezet om de korte-termijneffecten van luchtverontreiniging door PM2,5 en ozon te vinden bij concentraties beneden de geldende normwaarden. In de Verenigde Staten moeten de normen iedere vijf jaar worden beoordeeld en dat begint opnieuw in 2018. Als de PM2,5-concentratie met 10 mg/m3 toenam steeg de sterfte met één procent. Dat is ongeveer één dode meer op ongeveer 130 doden per miljoen mensen per dag bij die oudere Amerikanen. Het is een zeer bescheiden stijging, maar precies meetbaar doordat er naar de dood van 22 miljoen mensen is gekeken.

Europese normen
De maximumconcentratie waar Amerikanen nu per etmaal aan mogen worden blootgesteld ligt op 35 microgram per kubieke meter (mg/m3). In de EU is de etmaalnorm voor PM2,5 25 mg/m3, met de intentie om die te verlagen naar 20 mg/m3 in 2020.

De Amerikaanse onderzoekers keken vooral naar de invloed van PM2,5-concentraties beneden de 25 mg/m3. Dat is perfect voor de discussie in Nederland en de EU. De Amerikanen vinden een sterftekans die in vrijwel rechte lijn toeneemt vanaf 0 tot 20 mg/m3, om daarboven op een plateau terecht te komen. Een overheid die de korte-termijnsterfte door PM2,5 bij 65-plussers naar beneden wil brengen moet de norm flink lager stellen dan 20 mg/m3.