Enquête Groningen legt dubieuze werkwijze bloot van Schiphol-baas Benschop

Morgenmiddag (donderdag 8 september) moet Dick Benschop om half twee opdraven voor de parlementaire enquêtecommissie gaswinning Groningen. Er zijn opvallend veel parallellen te ontdekken tussen zijn optreden destijds als directeur van Shell en zijn huidige rol als baas van Schiphol.

Destijds veroorzaakte Shell als aandeelhouder in de NAM grote schade aan de leefomgeving, de veiligheid en gezondheid van omwonenden. Ook toen waarschuwden vele overheidsinstanties voor de negatieve effecten, maar kreeg het winstbejag voorrang – onder druk van een uitgekiende lobby en grote verwevenheid tussen sector en ministerie.

Het klinkt de burgers in de omgeving van vliegvelden bekend in de oren.

In Groningen waarschuwden wetenschappers jarenlang voor aardbevingen door de gaswinning, maar zij werden niet gehoord. Ook de gevaren van Schiphol voor omwonenden, milieu en klimaat zijn al jarenlang bekend vanuit de wetenschap. Onder meer GGD’s, het RIVM, de Onderzoeksraad voor Veiligheid, de Inspectie Leefomgeving & Transport en de Gezondheidsraad waarschuwden de overheid in niet mis te verstane bewoordingen.

Levens verwoest
In het hoge Noorden vertelden bewoners vaak hevig geëmotioneerd over de enorme effecten die de bevingen hebben op hun gemoed. Complete levens zijn verwoest door de onzekerheid, de angst, de slapeloosheid en het almaar uitstellen van echte oplossingen.

Op de website vliegherrie.nl zijn tienduizenden uitingen te vinden van burgers rond vliegvelden die eenzelfde tendens volgen: het vliegverkeer en de angst voor de kankerverwekkende uitstoot van vliegtuigen verwoest letterlijk levens en ook hier kijkt de overheid weg.

Die angst van omwonenden is volledig terecht: tal van wetenschappelijke onderzoeken tonen spijkerhard aan dat de uitstoot en het lawaai van vliegtuigen een acuut gevaar vormen voor de volksgezondheid.

Belangen
Via de lopende parlementaire enquête wil de commissie onder meer achterhalen hoe innig de banden zijn tussen de overheid en gasproducenten Shell en ExxonMobil, hoe de schadeafhandeling plaatsvindt en hoe het verging met de versterking van de huizen. De parlementariërs proberen te achterhalen welke belangen en afwegingen een rol speelden in de besluitvorming en hoe is omgesprongen met de belangen van de burgers.

Eenzelfde vraag kan worden gesteld over de hechte banden tussen het ministerie van Infrastructuur en de luchtvaartindustrie. Welke belangen en afwegingen speelden een rol om Schiphol steeds maar weer te laten groeien, om tienduizenden nachtvluchten per jaar toe te staan en om niets te doen aan de uitstoot van stikstofoxiden en kankerverwekkende uitlaatgassen boven woonwijken?

Spiegels en kralen van Benschop
Uit de verhoren tot op heden blijkt dat ook de NAM – de joint-venture van Shell en Exxon – gebruik maakte van ‘social engineering’, onder meer door het doneren van kleine geldbedragen aan de machteloze dorpskernen in Groningen.

Dezelfde aanpak zien we Benschop nu weer toepassen met Schiphol: zwaar geteisterde dorpskernen krijgen een kinderspeeltuintje cadeau van de herriefabriek of zelfs een heel dorpshuis.

De bedragen die zo worden verdeeld via het oncontroleerbare ‘leefbaarheidsfonds’ zijn een lachertje voor de Schiphol-directie die (in ‘normale’ jaren) honderden miljoenen euro’s aan winsten genereert over de ruggen van omwonenden, milieu en klimaat.

Exxon en Shell blijken in Groningen tientallen jaren letterlijk alle beslissingen te hebben genomen rond de gaswinning, in nauwe samenwerking met de Nederlandse staat. Ook hier zien we de parallellen met pseudo-participatietrajecten waarin schaamteloos aan de belangen van burgers voorbij wordt gegaan en luchtvaart de agenda bepaalt, samen met de Staat.

Wegmoffelen informatie
En in Groningen blijkt eveneens sprake van het wegmoffelen van ongewenste informatie. Waarschuwingen van het Staatstoezicht op de Mijnen (SodM) worden vakkundig uit zicht gehouden om te voorkomen dat minder gas kan worden opgepompt. De topmannen, waaronder Benschop, zien hun winsten verdampen en zetten alles op alles om adviezen vóór publicatie te ‘demonteren’.

SodM wordt door de gasbaronnen zelfs opgedragen om waarschuwende rapporten niet te delen met de minister, zeker niet voordat Shell en Exxon hun eigen interpretatie van de rapportage hebben kunnen opstellen. Daarna wordt er eindeloos tijd gerekt door aan te dringen op nieuwe onderzoeken die weer jaren in beslag nemen.

Eén op één te vergelijken met de talloze negatieve rapporten over Schiphol. Past de informatie niet in het straatje van Benschop, dan dringt hij aan op extra onderzoek, op het wijzigen van rekenmethodes of het aanpassen van uitkomsten. Justitie is inmiddels zelfs een strafrechtelijk onderzoek gestart naar deze praktijken.

Toezichthouders de mond gesnoerd
In Groningen werden kritische ambtenaren, zoals inspecteur-generaal Jan de Jong van SodM, angstvallig uit zicht van het grote publiek gehouden. Op bewonersavonden kreeg hij geen podium om zijn bevindingen toe te lichten aan bezorgde bewoners.

Op last van het Ministerie van Economische Zaken moest hij zich koest houden. Van hetzelfde ministerie kreeg deze toezichthouder zelfs een persoonlijke assistent communicatie aangemeten uit angst dat hij “actief de publiciteit gaat zoeken”.

Het is alweer zo’n déja vu voor de burgers rond vliegvelden: op bewonersavonden spreken louter ambtenaren van het luchtvaartminnende ministerie van Infrastructuur en managers uit de vliegtuigindustrie. Vertegenwoordigers van waarschuwende instanties als de Gezondheidsraad, de Onderzoeksraad of het RIVM zijn niet of zelden gezien op dergelijke avonden.

Puur winstbejag
Winstbejag blijkt in Groningen keer op keer de bepalende factor te zijn geweest bij beslissingen. Ook daar was al lang duidelijk dat het mogelijk was om veel minder gas op te pompen zonder dat Nederland zou worden opgezadeld met een energieprobleem.

Benschop herhaalt zijn trucje op Schiphol door te ontkennen dat Nederland toekan met veel minder vluchten dan op dit moment plaatsvinden, voor een belangrijk deel ten behoeve van buitenlandse overstappers.

De kritieke grens van een hub die prima werkt voor het vestigingsklimaat in Nederland en voor reizigers van en naar ons land, ligt veel lager dan Benschop ons wil doen geloven. Dat zeggen ook interne stukken van het Ministerie van I&W. Maar deze boodschap wordt – net als het minimum voor de Groninger gaswinning – met alle macht uit zicht gehouden.

Overheid veel te laat
Opvallend is dat EZ in Groningen pas in een zeer laat stadium de regie naar zich toetrok. Toen de NAM de problemen niet zelfstandig bleek op te lossen, nam minister Henk Kamp de leiding in handen. Op dit punt lijken we nu ook aanbeland in het dossier luchtvaart: na tientallen jaren van overleg en bedrog, neemt minister Mark Harbers nu het initiatief Schiphol alvast te krimpen tot 440.000 vluchten.

Net als in Groningen de gasboeren, reageert ook hier de sector verbouwereerd op deze beslissing van Harbers. Decennialang hadden beide sectoren het voor het zeggen, zonder rekening te houden met de bevolking, totdat de overheid uiteindelijk besefte dat het zo niet langer verder kan.

En ook in Noord-Nederland moest de rechter eraan te pas komen om burgers te bevestigen in hun rechten. De Raad van State besliste dat de gasproductie fors omlaag moest. Pas vanaf dat moment kregen burgers de bescherming die hen toekomt.

Wie durft?
Hetzelfde zien we nu rond Schiphol gebeuren: bewoners hebben zich verenigd en stappen gezamenlijk naar de rechter. Pas nu komt de minister in actie in de hoop grotere krimp te voorkomen. Tegelijkertijd blijft hij de economische belangen van de hub belangrijker vinden dan de gezondheid en veiligheid van omwonenden. Met de juiste intenties zou Schiphol immers nog verder moeten worden gekortwiekt en nachtvluchten direct verboden.

Jaren van bedrog, misinformatie, te innige samenwerking met de ambtenaren en het negeren van belangrijke waarschuwingen door gezaghebbende instituten laten weinig ruimte voor naïviteit.

Het is een patroon, geen incident. Het hoort bij de standaard werkwijze van Benschop en kornuiten. Hoogste tijd voor een nieuwe parlementaire enquête over het ziekmakende luchtvaartbeleid. Welke politicus durft het aan om het voortouw te nemen?