Een heikele kwestie voor de eerste burgertop: Schiphol

Door Hans Marijnissen

Op de eerste burgertop van Nederland wordt zaterdag meteen een heikele kwestie aangepakt: de toekomst van Schiphol.

Als politici, wetenschappers en ambtenaren er niet uit komen, kunnen burgers misschien een poging doen om heikele kwesties op de lossen. Zaterdag vindt in Wijk aan Zee de eerste burgertop van Nederland plaats. Omwonenden van Schiphol en mensen die onder de aanvliegroute leven, maar ook werknemers van de luchthaven, een purser en oud-gezagvoerder van de KLM, praten mee. In totaal honderd deelnemers gaan die dag op zoek naar een oplossing die ze uiteindelijk in een aantal ‘burgervoorstellen’ zullen vastleggen.

Wie denkt dat een onderwerp als Schiphol, dat zo politiek, juridisch en technisch is, te ingewikkeld is voor een burgertop, heeft het mis, zegt Bert Blase. Hij is de burgemeester van Heerhugowaard en de man achter de vernieuwingsbeweging Code Oranje die dit jaar voor het eerst aan de verkiezingen meedeed. Zonder succes overigens, maar inmiddels heeft Code Oranje wel een eigen burgemeester geleverd, in Boxtel.

Blase: “Juist ingewikkelde onderwerpen zijn bij uitstek geschikt voor een burgertop”, zeg Blase. “Burgers laten vanuit hun eigen invalshoek juist zien wat er wél mogelijk is.”

Succes bij het abortusvraagstuk
Dat is volgens Blase geen utopisch verhaal. In de landen om Nederland heen wordt er al langer gebruikgemaakt van deze nieuwe vorm van burgerdemocratie. In het katholieke Ierland bijvoorbeeld kwam ‘de politiek’ niet uit het abortusvraagstuk. Dat bleef tientallen jaren liggen. Totdat er een burgertop over het onderwerp werd georganiseerd, waarin de mogelijkheden voor een oplossing werden verzameld. Voor een ‘beperkte’ abortus bleek wel degelijk draagvlak.

Die burgertop mondde weer uit in een referendum. En in mei 2018 sprak 66,4 procent van de Ieren zich uit voor het schrappen van het achtste amendement uit de Ierse grondwet dat stelt dat de moeder en het ongeboren kind een gelijk recht op het leven hebben. Dit maakte abortus onmogelijk. Vanaf januari 2019 kunnen vrouwen tot de twaalfde week (in Nederland is dat 24 weken) van de zwangerschap een abortus ondergaan. Dit kan ook later, als de foetus een dodelijke afwijking heeft of wanneer de moeder fysiek of geestelijk in gevaar is. Politiek conflict opgelost.

‘Aan het eind van de dag liggen er tien voorstellen’
In Frankrijk worden op dit moment voorbereidingen getroffen voor een burgertop over ook geen gering onderwerp: het klimaatbeleid, dat daar zoveel gele hesjes op de been brengt.

Juist als een maatschappelijk onderwerp politiek of technocratisch wordt benaderd, stelt Blase, wordt de discussie verengd en raken oplossingen uit zicht. “Op een burgertop onderzoeken gelijkwaardige deelnemers de verschillende belangen en proberen die vervolgens te overbruggen. Daarom zijn er ook mensen die werken op Schiphol en daar dus afhankelijk van zijn én mensen die vooral de overlast ervaren van de overvliegende machines. Door te putten uit ervaringen uit het persoonlijke leven en die vervolgens in een positieve sfeer te delen met mensen die andere belangen hebben, ontstaan er vaak schetsen van oplossingen die in de politiek ondenkbaar zijn.”

Tegelijkertijd voelen burgers zich meer betrokken bij het zoeken naar oplossingen voor de problemen die doorgaans het domein zijn van de politiek. Blase: “Als het om Schiphol gaat, kan ik natuurlijk nog niks over een oplossing zeggen. Die moet zaterdag nog ontstaan. Wel verzeker ik dat er aan het einde van de dag tien voorstellen liggen waarmee de politiek verder kan.”

‘We moeten de leefbaarheid nabij Schiphol waarborgen’
Judith Keessen, fotograaf
“We krijgen in Aalsmeer steeds te horen dat Schiphol moet blijven groeien, terwijl wij als burgers juist moeten verduurzamen. Waarom móet Schiphol eigenlijk groeien? Als iemand mij dat kan uitleggen, kan ik misschien meedenken op welke manier dat moet. KLM-topman Pieter Elbers heeft het steeds over ‘sentimenten’ als hij het heeft over overlast. Dat is zo neerbuigend: het gaat over de gezondheid van zoveel mensen. Ik hoop dat we op de top als direct belanghebbenden op een slimme manier de leefbaarheid in de omgeving van de luchthaven kunnen waarborgen, om vervolgens te kijken wat dit betekent voor Schiphol.”

‘Op een positieve manier naar oplossingen zoeken’
Tobias Nijboer, bankmedewerker
“Ik ben 21 jaar, maar politiek en maatschappelijk zeer geïnteresseerd. In Heemskerk woon ik onder de aanvliegroute naar Schiphol. Ik heb niet direct last van de luchthaven en vind de luchtvaart een mooie industrie. Ik hoop dat we op de burgertop niet alleen de frustratie van mensen te horen krijgen, maar dat we vooral samenkomen om op een positieve manier naar oplossingen te zoeken. Ik ben groot voorstander van een luchthaven in zee. Ik denk dat we met deze minivolksraadpleging de burgers meer stem geven. Samen werken we aan iets groters. Ik heb genoeg te doen op mijn vrije zaterdag, maar die wil ik best opofferen.”

‘Geluidshinder en milieu zitten niet in ticket’
Ruud Holswilder, oud gezagvoerder bij KLM
“Of een burgertop mogelijk is zónder politici en deskundigen, waag ik te betwijfelen, maar ik wil het proberen. Ik denk dat de luchtvaartmaatschappijen te zeer bezig zijn met groei, en te weinig met de nadelen. We worden het vliegtuig ingelokt met lage ticketprijzen, maar de geluidshinder en de milieukosten zijn daarin niet verdisconteerd. Ook het argument van Schiphol dat het wil uitbreiden om in de toekomst duurzaam te worden, klopt niet. Het milieu wordt extra belast, om straks te compenseren. We hebben in het stikstofdossier gezien dat die vlieger niet langer opgaat.