Dijksma dreigt NS met concurrentie
Door Jos Verlaan
Spoorwegen NS moet beter presteren en ProRail wordt weer een staatsbedrijf. Dat is het gevolg van de Fyra-enquête.
Elf miljard euro is er de afgelopen decennia uitgegeven aan de hogesnelheidslijn (hsl) van Amsterdam naar Brussel en Parijs. Maar tot een flitslijn is het nooit gekomen. Omdat reizigersbelangen ondergeschikt waren aan financiële belangen van de Staat en strategische belangen van NS, zo was vorig jaar oktober de conclusie van de parlementaire enquêtecommissie die het Fyra-debacle onderzocht.
Staatssecretaris Sharon Dijksma (Infrastructuur & Milieu, PvdA) wil de hsl weer teruggeven aan de reiziger, zo was vrijdag kort samengevat haar reactie op die enquête. Wat haar voorgangers decennialang niet is gelukt, wil zij nu waarmaken: NS het mes op de keel zetten om die snelle en betrouwbare lijn wél te realiseren. Lukt dat niet, dan moet het spoorbedrijf plaats maken voor een concurrent.
Het is alleen de vraag of het mes van Dijksma nu scherper is dan dat van haar voorgangers.
Ondermaats presteren
Voorlopig tornt het kabinet niet aan de concessie van NS op de hogesnelheidslijn van Amsterdam naar Brussel en Parijs. Dat kan volgens Dijksma niet anders, want dan rijdt er voorlopig niets over die lijn. „Omdat er dan eerst moet worden aanbesteed en vervolgens een concessie gegund.”
NS heeft die concessie voor het hsl-traject tot 2025, maar loopt bij ondermaats presteren het risico die te verliezen, zo liet Dijksma weten. Presteert NS onder de maat, dan moet het spoorbedrijf een concurrent toelaten en daarmee samenwerken. Als er drie keer niet wordt voldaan aan nog te maken prestatieafspraken, kan de concessie zelfs worden ingetrokken. Dat is volgens haar met NS contractueel vastgelegd. Het is alleen de vraag of die sanctie ook kan worden opgelegd. Dijksma bevestigde dat daar nog geen jurisprudentie over is.
‘Gewone’ treinen naar Brussel en Eindhoven gaan over hsl-spoor rijden
Een ander middels is volgens haar een ‘marktverkenning’ die nog dit jaar in gang wordt gezet. Daaruit moet blijken of andere vervoerders, bijvoorbeeld Arriva, beter kunnen presteren op de hsl. Als dat het geval is, zal NS die norm dwingend worden opgelegd. „De keuzes uit die marktverkenning gaan gebruikt worden om de prestaties van NS aan te scherpen.” Maar ook daarbij is de vraag of dat NS dwingend kan worden opgelegd.
Dijksma heeft met NS intussen wel afspraken gemaakt over de frequentie van de treinverbinding tussen Amsterdam, Brussel en Parijs. Eind 2017 moet de reistijd van de intercity tussen Amsterdam en Brussel met ongeveer een half uur verkort zijn. Er zal straks 32 keer per dag over het hsl-traject naar Brussel worden gereden, waarvan vier keer per dag via Den Haag. Het hsl-traject moet ook worden gebruikt voor binnenlands vervoer naar onder meer Eindhoven.
Volgende kabinetten moeten besluiten over aanbesteding van het spoor na 2024. Mogelijke scenario’s worden dit jaar uitgewerkt. De consequenties van onderhandse of openbare aanbesteding worden daarbij op een rij gezet. Ter discussie staat ook of de hsl en het hoofdrailnetwerk wel één concessie moeten zijn. Die constructie was in 2011 bedacht vanwege de concurrentiepositie van NS. Het is de vraag of de overheid die positie in de toekomst belangrijk blijft vinden.
Prorail wordt staatsbedrijf
Spoorbeheerder ProRail wordt een volledig staatsbedrijf. Hoewel nauwelijks genoemd door de enquêtecommissie, grijpt Dijksma hard in bij ProRail. De spoorbeheerder, nu nog een besloten vennootschap met een eigen raad van commissarissen, komt onder directe verantwoordelijkheid van haar ministerie.
Dijksma wil kortere lijnen met een organisatie waar ze politiek verantwoording voor draagt. „Als ik ergens over ter verantwoording kan worden geroepen, vind ik het ook handig om te kunnen meebeslissen.” Het is alleen de vraag of de organisatie dat dictaat accepteert. Ondernemingsraad en directie hebben daar twijfels over. Volgens Dijksma is er ook nog de optie om ProRail en NS samen te voegen. Dit wordt nu uitgezocht. „Daar kan een volgend kabinet dan zijn voordeel me doen.” Bekijk bericht op "nrc.nl"
![[Vliegroutes Schiphol afgelopen maand]](https://www2.vlieghinder.nl/plots/_cache/recent/_thumbnails/_afgelopen_maand.jpg "Vliegroutes boven Nederland van de afgelopen maand")
