Deze mannen ‘winnen’ steeds weer van de overheid: ‘Dit land is moreel failliet’
| | |
De Gelderlander 11 juni 2022
Ze zijn met weinig maar strijden met succes tegen een almachtige overheid. Leon Adegeest (Samenwerkende Actiegroepen Tegen Laagvliegen) en Johan Vollenbroek (Mobilisation for the Environment) worden gevreesd in Den Haag. Dat Lelystad Airport niet open kan en het stikstofbeleid is gekanteld, staat op hun conto. Het levert ze fanmail op, maar ook dreigementen. ,,Dit land is moreel en politiek failliet.’’
Leon Adegeest (55) komt via een omweg naar het dubbelinterview. Deze ochtend had hij een afspraak op het politiebureau in Ommen. De ingenieur uit Dalfsen was daar om aangifte te doen wegens bedreiging. Voor het eerst lag er een anonieme brief met een vervelende boodschap op zijn deurmat.
,,De politie nam dit serieus. Wat in die brief staat is strafbaar.’’ Naar de afzender is het gissen. ,,Het moet wel één van die idiote twitteraars zijn die Lelystad Airport graag open wil hebben.’’
"Kreeg ze dagelijks’
Johan Vollenbroek (72) steekt hem een hart onder de riem. ,,Je hebt groot gelijk om aangifte te doen.’’ De Nijmegenaar is de afgelopen jaren zelf tegen wil en dank gewend geraakt aan dreigementen.
,,Vooral toen de zaak rond de Formule 1 op Zandvoort speelde, waar wij bezwaar tegen maakten. Toen kreeg ik ze dagelijks.’’ De rechter besliste uiteindelijk in het voordeel van het race-evenement. ,,Had de uitspraak anders uitgepakt, dan had ik volgens de politie moeten onderduiken.’’
Rampgebied
We zitten bij het Aardhuis in Hoog Soeren, vlak bij Apeldoorn en te midden van de Veluwe. De staat van ’s lands grootste natuurgebied gaat Vollenbroek aan het hart. Met zijn ligfiets is hij deze ochtend vanuit Nijmegen via Arnhem de Hoge Veluwe overgestoken.
Wat hij aantrof, stemt hem niet vrolijk. ,,Wat een rampgebied is dit geworden’’, moppert hij. Hij pakt z’n telefoon waar foto’s op staan van dode bomen en het oprukkende pijpestrootje, een grassoort die goed gaat op stikstof en daardoor de klassieke heide verdringt. ,,Het is gewoon crimineel.’’
Chemicus Vollenbroek en ingenieur Adegeest zijn de schrik van Haagse ministeries. Met hun op feitenonderzoek gebaseerde acties tegen de komst van Lelystad Airport en het stikstofbeleid krijgen zij keer op keer gelijk, ook van de rechter.
Steeds vaker zoekt het tweetal elkaar op om te profiteren van elkaars kennis en kunde. ,,Zonder onze tussenkomst was Lelystad Airport al lang open geweest’’, durft Adegeest te stellen.
Zijn jullie luizen in de pels?
Adegeest: ,,Ik vind dat een nare uitdrukking, luizen in de pels. Er worden besluiten genomen op basis van rapporten die niet kloppen. Dat blijf ik aankaarten. Want als je dat als samenleving blijft toestaan, dan werk je corruptie in de hand. Het gaat me niet om die ene vliegroute die te laag is. Ik heb inzicht gekregen hoe het reilt en zeilt in Nederland. Het is een structureel probleem.’’
Vollenbroek: ,,Het is gewoon fraude, die ‘witwasrapporten’ vermelden precies wat de opdrachtgever - vaak de overheid - wenst. De politiek neemt vervolgens vergaande besluiten op basis van deze rapporten. Lelystad is een mooi voorbeeld. Daar huurt verkeersminister Harbers nu Royal Haskoning in om geitenpaadjes te vinden om die luchthaven alsnog te openen. Dat geeft aan dat dit land moreel en politiek failliet is. Tien jaar Rutte heeft Nederland gecorrumpeerd.’’
Johan Vollenbroek: ,,Wij strijden voor de natuur, niet tegen boeren.''
Johan Vollenbroek: ,,Wij strijden voor de natuur, niet tegen boeren.'' © Rob Voss
Wanneer is het uit de rails gaan lopen?
Adegeest: ,,Bij Lelystad gaat die geschiedenis terug tot de jaren negentig toen Schiphol dit vliegveld kocht. Ik heb dat koopcontract gezien. Daar staan toezeggingen in van provincie en gemeente om mee te werken aan het verkrijgen van een vergunning. Hoe dan? Een overheid moet een vergunningaanvraag beoordelen, niet op voorhand al melden dat ze meewerkt aan de verstrekking ervan.’’
Vollenbroek: ,,Men neemt een politiek besluit en vervolgens wordt het er doorheen gejast. Dat zit verankerd in onze politieke cultuur van de laatste twintig jaar.’’
Hoe kijken ze op de Haagse ministeries tegen jullie aan?
Adegeest: ,,In het begin, toen we de eerste fouten in geluidsberekeningen van Lelystad Airport hadden gevonden, waren we welkom op het ministerie. Toen hebben we ook diverse gesprekken gehad. Maar dat bleek een farce, bij iedere vraag die we stelden werden we met een kluitje het riet ingestuurd. Het contact met het ministerie is langzaamaan opgedroogd. De luiken gingen steeds vaker dicht. Er zit daar een onderhuidse frustratie richting ons.’’
Vollenbroek: ,,We hebben wel eens contact met ambtenaren die ons in vertrouwen zeggen dat wij goed werk leveren. Dat een ambtenaar je in de pauze van een zitting op fluistertoon zegt: ‘Ik vind het ook een shitproject. We hadden die vergunning nooit moeten afgeven maar het is een politiek besluit’.’’
Het is nu drie jaar geleden dat de Raad van State een streep trok door het Nederlandse stikstofbeleid. ’s Lands hoogste rechtscollege gaf Vollenbroek en zijn Mobilisation for the Environment (MOB) gelijk in hun strijd tegen het Programma Aanpak Stikstof (PAS). Via deze regeling uit 2015 kon de overheid vergunningen afgeven voor activiteiten die stikstof uitstoten, terwijl de compensatie hiervoor op een later moment zou zijn. Dat is in strijd met de plicht om natuurgebieden te beschermen, vond de Raad van State.
Impasse
De uitspraak raakte boerenbedrijven, die geen vergunning meer kregen voor uitbreiding. Veehouders die voorheen konden volstaan met een melding als ze gingen uitbreiden, werden op slag illegaal omdat ze geen natuurvergunning hadden.
Provincies die hier niet op willen handhaven, voelen de hete adem van MOB in hun nek. Onlangs nog oordeelde de rechtbank in Zwolle dat Overijssel opnieuw moet kijken naar 29 natuurvergunningen voor veehouderijen. Het nieuwe kabinet heeft 25 miljard gereserveerd om uit de impasse te komen, maar stuit op weerstand van de agrarische sector.
Hadden jullie in 2019 gedacht dat we drie jaar later op het punt staan waar we nu staan?
Vollenbroek: ,,Na de PAS-uitspraak hadden we op het Catshuis een gesprek met premier Rutte en toenmalig landbouwminister Carola Schouten. Toen werd me duidelijk dat Rutte er helemaal niets aan gaat doen. Hij zei: ‘Ik ga dit deze kabinetsperiode niet oplossen. Dat kost me te veel stemmen’.’’
Lachend: ,,Daarna hebben wij extra mensen aangetrokken en zijn we meer rechtszaken gaan voeren.’’
Boerenzoon Vollenbroek groeide op in de Achterhoek. Hij en zijn MOB zijn inmiddels verworden tot de schrik van menig veehouder. Bijgestaan door zijn team van juristen deed Vollenbroek handhavingsverzoeken in agrarische provincies als Overijssel en Gelderland. Ook dwong MOB het kabinet via de rechter om adresgegevens te delen van 3500 bedrijven zonder natuurvergunning, wat voor boosheid in de agrarische wereld zorgde.
Leon Adegeest: ,,Er wordt me wel eens gevraagd om de politiek in te gaan. Maar er huist geen politicus in mij. Daar ben ik veel te compromisloos voor.''
Leon Adegeest: ,,Er wordt me wel eens gevraagd om de politiek in te gaan. Maar er huist geen politicus in mij. Daar ben ik veel te compromisloos voor.'' © Rob Voss
,,Jij voert rechtszaken tegen individuele burgers, terwijl je veel liever procedeert tegen Rutte en zijn beleid’’, zegt Adegeest. ,,Wacht, even een misverstand rechtzetten’’, reageert Vollenbroek. ,,Wij voeren procedures tegen gemeentes en provincies waarbij individuele bedrijven - geen burgers - het onderwerp zijn. Wij kunnen niet anders dan iedere vergunning afzonderlijk aanvechten. De wet biedt ons geen andere mogelijkheden.’’
Adegeest: ,,Eigenlijk zou het publiek dat moeten weten. Nu krijg je veel meer een anti-geluid omdat de boeren slachtoffer zijn. Zo’n rechtszaak is voor een boer met zijn stal, gezin en hypotheek heel ingrijpend.’’
Vollenbroek: ,,Dat leg ik iedere keer weer uit, maar wij kunnen niet anders.’’
Voelt u compassie met die individuele boer die door zo’n uitspraak wordt geraakt?
Vollenbroek: ,,Ja, natuurlijk. Daar heb ik het met onze juristen ook over. Die voelen zich daar niet lekker onder, maar wat moet je anders om voor elkaar te krijgen dat het stikstofprobleem wordt opgelost?’’
In de beeldvorming staan MOB en boeren tegenover elkaar. Ziet u dat ook zo?
Vollenbroek: ,,Nee, wij hebben gewoon overleg met organisaties van biologische boeren. Wij strijden voor de natuur, niet tegen boeren. Maar het is waar dat in onze ogen het huidige landbouwsysteem failliet is. Dat heeft altijd gestuurd op bulk. We zijn de tweede landbouwexporteur ter wereld. Dat komt met een prijs en die betaalt de natuur.’’
Steeds meer politici zeggen: ‘onze stikstofnormen zijn te streng’.
Vollenbroek: ,,Gigantische flauwekul. Als je kijkt naar de stikstofbalans van Nederland, hoeveel we produceren en exporteren, dan brengen we via de lucht vier keer zoveel stikstof de grens over dan er via de wind binnenkomt. We zijn gewoon een hele grote smeerpoets in Europa.’’
Nu zeggen boeren: we hebben de modernste agrosector van de wereld. Als we die gaan afbreken, gooien we het kind dan met het badwater weg?
Vollenbroek: ,,Ook weer zo’n fakeverhaal. Zijn we nou echt trots op stallen met 10.000 varkens in kleine hokjes op elkaar, met staartbijten en de gigantische hoeveelheid antibiotica die we erin spuiten? Zijn we trots op die gigantische kippenstallen? En dat er dagelijks tienduizenden jonge haantjes door de versnipperaar gaan?’’
Er is, meent Vollenbroek, een landbouw mogelijk die niet nadelig is voor de natuur. ,,Een extensieve landbouw, met minder vee. Wij willen naar een toekomstbestendige landbouw.’’
Dit kabinet heeft 25 miljard gereserveerd om het stikstofprobleem aan te pakken. Is dat verstandig?
Vollenbroek: ,,Het probleem daarmee is dat er geen plan achter zit. We moeten naar een agrarische sector met boeren die een fatsoenlijke boterham kunnen verdienen zonder de natuur zo drastisch te schaden. Maar dat plan, die lange termijn visie, ontbreekt volledig bij dit kabinet. Het is een grote zak geld zonder plan.’’
Wat is de oplossing om uit de stikstofcrisis te komen? Moeten we, zoals D66 wil, de veestapel halveren?
Vollenbroek: ,,Wij zeggen: halveer de stikstofemissie in Nederland. Het stikstofbombardement moet stoppen, alleen dan help je een gedeelte van onze natuur weer in de benen. En eigenlijk moet het rijke westen met 80 procent terug in het eten van vlees. Als je dat doet, is het stikstofprobleem opgelost. Dat is onvermijdelijk en gaat ook gebeuren.’’
Hebben jullie soms het idee het werk te doen van een Kamerlid, namelijk de macht controleren?
Instemmend geknik.
Adegeest: ,,Kamerleden zeggen ook eerlijk dat ze ons nodig hebben. Zij hebben te weinig tijd. Er zijn zat Kamerleden die geen reet uitvoeren, maar ook genoeg die zich het snot voor de ogen werken. Het is vaak zo complex, neem de opening van een vliegveld. Die complexiteit wordt misbruikt om het besluit er doorheen te jassen.’’
Vollenbroek: ,,Rutte stuurt op opiniepeilingen. Het landsbelang interesseert hem helemaal geen fuck, alleen of de VVD het in de peilingen en bij de volgende verkiezingen weer goed doet en de grootste blijft. Diepgewortelde problemen waar we mee kampen, zoals de klimaatcrisis of de stikstofcrisis schuift hij voor zich uit. Hij heeft geen visie, want visie vindt hij iets smerigs.’’
Wat motiveert jullie om deze strijd te blijven voeren?
Vollenbroek: ,,Je ziet toch dat de natuur naar de kloten gaat? Ik ben vanochtend vanuit Nijmegen over de Veluwe gereden met mijn ligfiets, maar ik neem een andere weg terug hoor, ik wil die ellende niet nog eens zien. De Veluwe is een ecologisch rampgebied. Datzelfde geldt voor de Sallandse Heuvelrug.’’
Adegeest: ,,Mijn motivatie is vooral dat er meer moet zijn dan alleen maar economische belangen. De natuur is belangrijk, maar staat onder druk. Net als de leefomgeving van mensen. ‘Lelystad’ is hét toonbeeld van doorgeslagen overheidsbeleid. Alleen maar meer; nog meer luchtvaart, nog een extra vliegveld, groei voor de groei.’’
Jullie strijd kost energie en levert bedreigingen op.
Vollenbroek: ,,Ik slaap nog goed hoor.’’
Hoe lang hou je dit vol?
Vollenbroek: ,,Dit houd ik nog heel lang vol. Ja, ja. Er wordt zelfs een nieuwe organisatie opgericht ‘vrienden van MOB’ om meer financiën te krijgen zodat we de strijd kunnen opvoeren.’’
Is er nooit twijfel, na de zoveelste bedreiging?
Vollenbroek: ,,Die bedreigers zijn deels verwarde mensen. Of figuren die niet goed geïnformeerd zijn.’’
Adegeest: ,,Dat wil niet zeggen dat ze ongevaarlijk zijn.’’
Vollenbroek: ,,Klopt, daar kunnen zonder meer gevaarlijke gasten tussen zitten. Dus je moet daar ook niet lichtzinnig over doen.’’
Vollenbroek komt al jaren professioneel op voor het natuurbelang, Adegeest is er min of meer ingerold. Toen hij begin 2017 doorkreeg dat er een laagvliegroute boven zijn woning tussen Dalfsen en Hoonhorst zou komen, sloot hij zich aan bij HoogOverijssel en de Samenwerkende Actiegroepen Tegen Laagvliegen.
Eerst ontdekte hij dat het beoogde vakantievliegveld veel meer geluidsoverlast veroorzaakt, later legde hij grote fouten bloot in de stikstofberekeningen: het vliegveld zal veel meer stikstof uitstoten dan het zelf stelt. Mede door toedoen van Adegeest en zijn mede-activisten houdt de Tweede Kamer de opening van Lelystad Airport nu al jaren tegen.
Hoe reageert uw familie op het activisme? Zeggen ze wel eens: hou nou toch eens op met dat rotvliegveld?
Adegeest: ,,De kinderen wonen niet meer thuis en worden er zelden mee geconfronteerd. Voor mijn vrouw Ina is het soms wel zwaar. Er zijn momenten dat het me opslokt. Afgelopen oktober nog, toen ik plotseling besefte: de zomer is alweer voorbij en ik ben amper buiten geweest.’’
Als het kabinet zegt: Lelystad Airport gaat niet meer door. Is het voor u dan klaar?
Adegeest: ,,In principe is het doel dan bereikt. Er wordt me wel eens gevraagd om de politiek in te gaan. Maar er huist geen politicus in mij. Daar ben ik veel te compromisloos voor. Ik wil wel blijven strijden voor de leefbaarheid van ons land. Er is tegenkracht nodig. Leefbaarheid van onze dorpen en steden is niet vanzelfsprekend.’’
Wat doet de strijd met jullie beeld van Nederland, van onze samenleving?
Vollenbroek: ,,De rechtsstaat is in het geding.’’
Adegeest: ,,Ja, absoluut.’’
Vollenbroek: ,,Godzijdank hebben we nog een onafhankelijk rechtssysteem dat functioneert, want we winnen de ene na de andere zaak. Maar het openbaar bestuur is een drama. Hoe kan het nou dat de rechter een uitspraak doet en de provincie zich er helemaal niks van aantrekt? Wij zitten in dit land met een morele crisis. Met bestuurders die denken dat ze zich niet aan de wet hoeven te houden.’’
U liet een mail zien: die Vollenbroek moeten ze hartstikke doodslaan, was de boodschap. Doet zo’n bedreiging u nog wat?
,,Als het te veel wordt, drop ik het bij de politie. Maar ik ga niet aan de kant. Twee jaar terug wilden honderdvijftig Achterhoekse boeren op tractors mij thuis opzoeken. Ik ben met ze in gesprek gegaan in plat Achterhoeks.
Daar waren ze erg over verrast en dat haalde de angel er een beetje uit. We hadden een gesprek en er is meer begrip gekomen. Wat ik vervelender vind… ik heb een neef die is veehouder in Twente en die wordt soms ook bedreigd door wat ik doe.’’
Komt er ooit een eind aan uw strijd?
Adegeest: ,,Wij hebben als HoogOverijssel net ons vijfjarig bestaan gehad. Over vijf jaar hopen we niet meer te bestaan.’’
Vollenbroek: ,,Ik zeg wel eens dat we MOB direct kunnen opheffen als het kabinet zich aan de wet ging houden en moreel fatsoenlijk bestuur zou voeren. Het is geen hobby wat we doen. MOB en SATL zouden helemaal niet bestaan als de overheid gewoon haar werk zou doen.’’
Paspoort
Leon Adegeest (1966) werd geboren in Wateringen, Zuid-Holland. Hij groeide op in het Land van Maas en Waal en studeerde maritieme techniek aan de TU Delft. Daar promoveerde hij op een onderzoek naar scheepsbewegingen. In 1997 verhuisde hij naar Oslo en werkte er als softwareontwikkelaar bij een Noors bedrijf.
Adegeest streek in 2002 met zijn gezin neer in Dalfsen en begon een eigen bedrijf in marinesoftware, Amarcon. Dat verkocht hij in 2012 aan de Zwitserse multinational ABB. Adegeest is getrouwd met Ina en heeft twee volwassen dochters.
Paspoort
Johan Vollenbroek (1949) werd geboren in Doetinchem en groeide op als boerenzoon in de Achterhoek. Hij studeerde scheikunde aan de Radboud Universiteit in Nijmegen en werkte jarenlang als milieuadviseur voor Royal Haskoning. Vollenbroek is mede-oprichter en voorzitter van Mobilisation for the Environment (MOB), een organisatie die zich inzet voor verbetering van natuur en milieu.
Hij vocht met MOB bij de Raad van State met succes het Programma Aanpak Stikstof (PAS) van de overheid aan. De beperkingen die deze uitspraak oplegde aan onder meer de bouwsector en de landbouw leidden tot de stikstofcrisis. Vollenbroek werd in 2008 benoemd tot Ridder in de Orde van Oranje-Nassau. Hij woont in Nijmegen samen met Anne en heeft een dochter.
Bekijk bericht op "De Gelderlander 11 juni 2022"
![[Vliegroutes Schiphol afgelopen maand]](https://www2.vlieghinder.nl/plots/_cache/recent/_thumbnails/_afgelopen_maand.jpg "Vliegroutes boven Nederland van de afgelopen maand")
