De Polderbaan van Schiphol heeft het leven van Anne-Gine en Erwin behoorlijk in de war geschopt

Door Bart Vuijk

BAKKUM en SPAARDAM

Ze zijn twee totaal verschillende mensen. Anne-Gine Goemans is een schrijfster, moeder, journaliste. Zij woont in Spaarndam, met haar gezin, in een mooi huis aan het water. Erwin von der Meer is een inmiddels hoogbejaarde ex-directeur van een groot chemiebedrijf, die het klappen van de zweep kent in de top van het internationale bedrijfsleven. Hij woont in een villa in Bakkum. Beiden werden zij zo’n twintig jaar geleden geheel onbedoeld een rabiaat actievoerder tegen hetzelfde: de Polderbaan. De vijfde landingsbaan van Schiphol, die hun leven danig in de war zou schoppen.
Anne-Gine Goemans ging in 2000 in Spaarndam wonen met haar jonge gezin. Van de aanleg van de Polderbaan in haar nabijheid wist ze. „Ik ben hier 21 jaar geleden gaan wonen. We gingen bij een huis kijken aan de dijk in Spaarndam, mooi en stil gelegen, aan het water. We wisten dat die baan er zou komen. Maar de vliegtuigen zouden geen last veroorzaken. Ze zouden uitvliegen over de weilanden naar de Noordzee. En we dachten dat het wel zou loslopen. We hadden dat goed uitgezocht van tevoren.”

Ze woonde toen nog in Haarlem. In die tijd zag ze Schiphol-directeur Gerlach Cerfontaine op televisie het asfalt van de net geopende Polderbaan kussen. Ze kreeg een hoogst ongemakkelijk gevoel. „Alsof hij de paus was. Ik vond het wanstaltig, onsmakelijk. Ik dacht toen wel: dit is heilige grond, dit gaat wat worden. Maar ik was nergens op voorbereid. Achteraf zei dat gebaar eigenlijk alles.”

Toen de baan in gebruik werd genomen en er vliegtuigen gingen opstijgen, hielden die zich niet aan de afgesproken route. Ze kwamen allemaal recht over haar huis.

Hel
„Ik had net mijn tweede kind, hij was nog maar een paar maanden oud. Het was de hel op aarde. In een dag, en ook - waar ik totaal niet op voorbereid was - ’s nachts, kregen we een snelweg in de lucht boven ons hoofd. We woonden aan het water, dat maakte het lawaai nog harder. Wij, maar ook het hele dorp, schrokken ons wild. Het was afschuwelijk. Mijn eerste gedachte was: we moeten verhuizen, ik wil niet met mijn kinderen onder deze aanvliegroute wonen.”

Goemans bedacht zich al snel. „We wonen hier heel mooi en ik werd boos. We laten ons niet weg krijgen. Tijdens de aanleg van de Polderbaan was er een werkgroep geweest in het dorp, die de totstandkoming van de afspraken over de vlieghinder van de baan in de gaten hield. Die actiegroep was er na de opening van de landingsbaan mee opgehouden, ze dachten dat hun werk gedaan was. Hij werd heropgericht en ik werd er lid van. We gingen actievoeren. Dat is mij wel vertrouwd, ik had eerder acties gevoerd, al op de School voor de Journalistiek.”

In de afspraken was opgenomen dat er niet over het dorp zou worden gevlogen. Woede maakte zich meester van de Spaarndammers. „Het is een heel groot onrecht dat mensen zo meedogenloos worden genaaid. Alleen maar omdat ze even niet hebben opgelet. We zijn welwillende burgers. Maar de overheid maakt deze dossiers met opzet zo ingewikkeld, dat je nauwelijks kunt begrijpen wat je leest. Alles is erop gericht dat jij dat niet snapt.”

De actieleuzen van Goemans op haar posters, in haar zwartboek met interviews met dorpelingen en kinderen over de invloed van de plotselinge takkeherrie boven hun hoofd, waren een stuk beter te begrijpen. Er kwam een bijeenkomst in een gymzaal. Het liep vol. Gerlach Cerfontaine zou komen.

„Er was een enorme actiebereidheid. Iedereen in Spaarndam was boos. Maar Cerfontaine wist de boosheid meteen om te draaien in applaus. Hij zei: we gaan het regelen, afspraak is afspraak, we kregen ineens gelijk. Iedereen was blij. Actievoeren had zin gehad. De vliegroutes zouden worden veranderd. Zoals aanvankelijk was afgesproken.”

„Achteraf bleek het nog jaren te duren voordat die routes zo veranderd zouden worden dat we minder last hadden van de vliegherrie. En toen het eenmaal gerepareerd was, kwam Schiphol alweer met een volgende truc, de uitbreiding van het aantal vluchten. In de loop van de jaren is het wel iets stiller geworden. Maar de geluidsruimte die ontstond, is gaandeweg ook wel weer opgevuld.”

Onrecht
De woede over het onrecht bleef en heeft Anne-Gine Goemans verwerkt in het boek ’Glijvlucht’, waarin alle kanten van het Schipholdossier bij elkaar komen. Het boek staat bij middelbare scholieren op de boekenlijst; de schrijfster gaat regelmatig naar scholen toe om erover te discussiëren. Glijvlucht is in zes talen vertaald. „Hoewel het een oer-Hollands boek is, is het gegeven overal hetzelfde. Mensen worden monddood gemaakt. Er wordt je een verhaal aangesmeerd, maar eigenlijk is het besluit allang genomen. Alles is al in kannen en kruiken en je kunt er niets meer aan doen. Maar actievoeren heeft wel zin. Ik doe dat dan wel op een manier die bij mij past: vriendelijk, met een glimlach en een jurk. Ik zal mij niet aan het asfalt vastplakken.”

Het actievoeren heeft haar jaren achtereen zeker een dag in de week gekost. Tijd die je leuker kunt besteden. „Maar ik ben absoluut niet verbitterd. Ik had een goede uitlaatklep: het schrijven van maatschappelijk geëngageerde boeken.”

Verdeel en heers
Erwin von der Meer, in die tijd net gepensioneerd in Bakkum, had eigenlijk zelf niet zoveel last van de vliegtuigen, die boven Castricum met een grote bocht op de Polderbaan aanvlogen. Maar veel dorpsgenoten wel. Hij werd benaderd door een nieuwe vereniging die weldra 1450 betalende leden zou tellen: het Platform Vlieghinder Regio Castricum. Na enkele maanden werd hij voorzitter.

Zo kreeg hij te maken met de keiharde Schiphollobby. Die, naar hij merkte, met verdeel en heers-praktijken de bewonersgroepen uit elkaar wist te spelen, met maar een doel: een sterke groei van het aantal vliegbewegingen. Acht jaar lang heeft Von der Meer zich daar vergeefs tegen verzet. Toen gaf hij het op. „Ik wilde niet langer aan een dood paard trekken.”

Von der Meer kan colleges geven in de geschiedenis van het Polderbaanprotest. Hoe hij tot tweemaal toe van de Alderstafel is vertrokken, het onder leiding van ex-minister en ’oliemannetje’ Hans Alders geleide overleg tussen de luchtvaartsector en de omwonenden. Hij heeft er terugblikkend geen goed woord voor over. En hij ziet grote parallellen met het huidige boerenprotest, en de natuurlijke weerzin van mensen om de Hollandse gezelligheid te doorbreken met harde acties. Want als je daartoe overgaat, tel je in het circuit niet meer mee.

De leugens, de nepperij: die staken hem het meest. Net als Anne-Gine Goemans (’de Polderbaan werd milieubaan genoemd. Je legt een extra baan aan, gaat veel meer vliegtuigen toelaten, en dat noem je dan een milieubaan!?’) liep hij snel tegen manipulaties aan. Het bestrijden daarvan werd zijn hoofdtaak tijdens de acht jaar dat hij tegen de vliegherrie streed.

„Je moet je realiseren: in Nederland wordt bij voorkeur gewerkt met modellen bij dit soort grote onderwerpen. Modellen zijn namelijk manipuleerbaar. Metingen niet. En dat is net als met stikstof. Als een boer vraagt: ’is er daadwerkelijk stikstof gemeten in Natura 2000-gebieden?’, krijgt hij te horen dat er modellen op zijn losgelaten. Echte metingen van de herrie heeft Schiphol ook altijd weten tegen te houden. En toen klachten en metingen toch roet in het eten dreigden te gooien, haalde Schiphol een professor ’geluidsbeleving’ van stal die verklaarde dat de beleving van geluidsniveaus bij mensen totaal verschillend kan zijn.”

Von der Meer richtte zich steeds op concrete afspraken over beperking van herrie boven de diverse dorpen, op rechtsbescherming van omwonenden. Tegelijk probeerde hij zich te verzetten tegen de manipulaties van de overzijde van de Alderstafel, waardoor de bewonersdelegatie uiteindelijk uiteenspatte. Von der Meer werd er moedeloos van. Maar nu, anno 2022, heeft hij weer hoop.

„Weet je wie nu uiteindelijk het verschil maken? Wie de idiote groei van Schiphol stoppen? De koffersjouwers. Die zijn gaan staken. Pas na wekenlang wilde stakingen nam de FNV die over; die vakbond zit ook helemaal vast in het circuit van overleg waar nooit iets uit komt. Dat komt omdat de lobby aan de andere kant dat gewoon niet wil. Ik heb zelf als onderhandelaar in mijn werkzame jaren vaak aan die andere kant van de tafel gezeten. Eenmaal vertrouwde ik mijn gesprekspartners toe wat ik namens de chemische industrie nou écht wilde. Wat dat dan was? ’Wij willen helemaal niks’, zei ik. Niks. Als er niks verandert, niks wordt afgesproken, hoeven wij namelijk ook niks te doen.”

Nuchter achteromkijkend constateert Von der Meer dat de jaren van actievoeren voor hem persoonlijk best leuk zijn geweest - ’ik ben een straatvechter’ - maar het heeft feitelijk weinig opgeleverd. De wilde staking van de koffersjouwers wel. Schiphol is nu zo’n chaos dat Amerikaanse kranten hun lezers waarschuwen om niet via Nederland te vliegen. De luchthaven is keihard tegen de grenzen van zijn eigen groei en manipulaties aangelopen, constateert Von der Meer.

„Wij willen als klein landje altijd maar weer groot zijn. Dat geldt voor de veeteelt evenzeer als voor onze positie als gidsland. Maar we vragen ons nooit af of de verdere uitbreiding van de veeteelt in Nederland ook meer oplevert voor onszelf. De boer verdient er niet veel meer aan. Schiphol moest groot worden. Terwijl wij die overstap-hub, die zogenaamde mainport helemaal niet zelf nodig hebben. Kassencomplexen: we laten hier paprika’s groeien ten koste van een hoop aardgas. Arme drommels uit andere landen moeten die dan oogsten. Datacenters: we hebben er niets aan. De gewone man die hierover begint, is niet bestand tegen de macht en kracht van de overheid en de lobby, of wordt daar al snel door ingepakt. Maar de koffersjouwers, díe ontregelen de boel. Daarmee oefenen ze invloed uit. Dat werkt beter dan een kopje koffie met de premier.”

IJsblokjesactie
Twee jaar gebulder boven hun hoofd, waar eerder alleen meeuwen waren te horen. De Castricummers van het Platform Vlieghinder Regio Castricum e.o. hadden op 30 mei 2006 iedereen uit de wijde omgeving opgetrommeld voor een protestactie in Den Haag. Anne-Gine Goemans uit Spaarndam was er ook bij betrokken. Kisten met schaaf-ijs, afkomstig van de visafslag Urk (daar was het ’t goedkoopst) werden in een grote berg gestort op het Plein bij de Tweede Kamer. Kamerleden hoorden de omwonenden geduldig aan. maar er veranderde niets.