De harde realiteit voor KLM (en voor de belastingbetaler)

Gisteren (03-02-2021) vond in de Tweede Kamer overleg plaats over de bedrijven waarin de Nederlandse staat een belang heeft – zoals KLM. Dat bedrijf moet de komende jaren miljarden euro’s aan leningen terugbetalen, maar tegelijkertijd fors krimpen om aan de klimaatdoelstellingen te voldoen. Hoe zit dat?

De luchtvaartsector vindt zelf dat het in 2030 nog steeds zo’n 12 megaton CO2 mag uitstoten, maar volgens de klimaatafspraken in Parijs moet dat getal veel lager uitkomen.

PvdD-kamerlid Lammert van Raan denkt dat als de vliegindustrie een evenredig aandeel levert in de CO2-reductie, Schiphol en KLM niet meer dan 3,5 megaton mogen uitstoten over tien jaar.

CO2-reductie in de luchtvaart kan alleen maar worden bereikt door minder te vliegen. De technologie om op andere manieren de emissie terug te brengen is er gewoonweg niet. Elektrisch vliegen is een fata morgana, biofuels leveren geen bijdrage aan CO2-reducties. Verbranden van welke brandstof dan ook gaat nou eenmaal gepaard met de uitstoot van CO2.

Schiphol terug naar 125.000 vluchten
Er vanuit gaande dat de grens van 3,5 megaton uitstoot voor de luchtvaart zal moeten worden gehandhaafd om de opwarming van de aarde binnen de internationale afsprakem te houden, is er geen andere conclusie mogelijk dat de luchtvaart tot een kwart van de omvang van 2019 moet worden teruggebracht.

Daaruit volgt dan direct de conclusie dat het aantal vliegbewegingen op Schiphol gevierendeeld moet worden. Het overmaatse KLM – met een aandeel van ongeveer 50 procent van alle vluchten op Schiphol – zal dan ook zijn aandeel moeten leveren en terug moeten naar een kwart van het aantal vluchten van 2019.

Financieel wordt het terugbetalen van de leningen dan een onmogelijke zaak. In goede jaren wist het bedrijf al regelmatig niet uit de rode cijfers te blijven. In hele goede jaren werd een paar honderd miljoen winst gedraaid bij volledige benutting van de capaciteit die nu nog ‘normaal’ is op Schiphol – 500.000 vliegbewegingen per jaar.

100 jaar terugbetalen
Als gekeken wordt naar de totale financiële geschiedenis van KLM – tot op heden nauwelijks gehinderd door wettelijke groeibeperkingen op Schiphol – zou het bedrijf er de komende honderd jaar over doen om de miljardenleningen af te kunnen lossen.

“In het kader van de klimaatcrisis rekenen we het KLM en de hele luchtvaartsector aan dat zij zich weigeren voor te bereiden op de noodzakelijke krimp. Dat zien we als falend management”, aldus kamerlid Van Raan. “Vergelijk het met bedrijven als Kodak of Nokia – die bleven ook te lang doorrijden op een doodlopende weg.”

Dubieus verdienmodel
Nu de klimaatcrisis noopt tot steeds strengere afspraken is het verdienmodel van KLM uiterst dubieus geworden. Zonder technologische revoluties zal het aantal vluchten in 2030 tot 25 procent zijn teruggebracht en zal KLM in de aanloop naar dat jaar alle zeilen bij moeten zetten om zich aan te passen aan die nieuwe grenzen.

Die adaptatie zal gepaard gaan met grote afschrijvingen op overbodig geworden toestellen en afkoopregelingen voor overtollig personeel.

Ondertussen ondermijnt de coronacrisis de financiële positie van het bedrijf. Dat leidt tot een zwakke uitgangspositie voor de noodzakelijke transitie.

Gecombineerd met de gedwongen reductie van vluchten leidt dit de komende tien jaar tot een verdiencapaciteit die die van een gemiddelde steenkolenmijn niet zal overtreffen.

Geld komt nooit meer terug
Het is triest om te moeten constateren, maar gezien de uitdagingen waarvoor KLM zich gesteld ziet, zullen de miljarden staatssteun met grote waarschijnlijkheid nooit meer terugvloeien naar de staatskas. Sterker nog – de kans is groot dat banken op een gegeven moment aanspraak zullen gaan maken op de staatsgaranties.

Maar het is niet allemaal treurnis. In de komende jaren zullen de luchten steeds stiller en schoner worden. Dankzij de staatssteun heeft KLM alle tijd om een groot deel van zijn medewerkers te begeleiden naar ander werk. Werk dat een grotere bijdrage levert aan de welvaart en het welzijn in ons land. Want vervuilender dan de luchtvaartsector hebben we het nog niet meegemaakt.