Coronarisico in lucht blijft

Door Paul Eldering en Yteke de Jong

DELFT - TU Delft en Leuven Universiteit temperen de vreugde over ’coronacijfers’ die luchtvaartkoepel Iata en vliegtuigbouwers Airbus, Boeing en Embraer vrijdag presenteerden. De kans op besmetting tijdens een vlucht zou te verwaarlozen zijn door sterke filters in de cabine, mondkapjes en extra hygiëne. Daar worden nu vraagtekens bij gezet.

„De vliegsector zit in grote problemen, dus die doet er alles aan om weer reizigers te trekken en vertrouwen van passagiers terug te winnen. Daarom is hun boodschap niet verrassend, maar die heeft wel een hoog ’wij van Wc-eend’-gehalte”, zegt viroloog Marc van Ranst van de Katholieke Universiteit Leuven.

Volgens hem hoeft vliegen op zich geen probleem te zijn met alle voorzorgsmaatregelen die de luchtvaart heeft getroffen om het virus buiten te houden. Als iedereen aan boord zich aan de voorschriften houdt. De viroloog zegt best te geloven dat het aantal besmettingen meevalt aan boord dankzij de krachtige Hepafilters en de mondkapjes, maar het grootste probleem is volgens hem wat mensen voor en na de vliegreis doen. „Reizigers kunnen het virus ongemerkt meenemen. Het is moeilijk precies vast te stellen waar ze die infectie hebben opgelopen.”

Vliegdeskundige Joris Melkert van TU Delft is het met Van Ranst eens dat er meer bij komt kijken. „Het gaat om een hele reeks van maatregelen. Dat begint al thuis. Wie zich ziek of niet lekker voelt en wie kwetsbaar is, gaat niet vliegen. Bij in- en uitstappen wordt altijd voldoende afstand gehouden, iedereen blijft zitten aan boord en er wordt zo weinig mogelijk gesproken. Ook dient er voldoende controle aan de voordeur te zijn of iemand fit to fly is.”

Ronduit alarmerend zijn de eerste bevindingen van zijn TU-collega hoogleraar Philomena Bluyssen, die in haar SenseLab lopend onderzoek doet naar de effecten van gebrekkige ventilatie en slechte mondkapjes in tal van binnenruimten.

’Lekkagegevaar’

Haar voorlopige conclusies: „Microdeeltjes verspreiden zich alleen al door uitademen veel verder dan anderhalve meter. De huidige richtlijnen voor doorluchten zijn onvoldoende in de strijd tegen corona. Ook dienen mondkapjes van goede kwaliteit te zijn, sluitend op het gezicht te passen en mond en neus te bedekken. Anders hebben ze weinig zin. Onze proeven wijzen uit dat het lekkagegevaar groot kan zijn, zelfs achter de besmette persoon.”

Hoe meer mensen langere tijd dicht op elkaar zitten in een krappe ruimte, hoe groter het risico volgens de wetenschappers is. Dat geldt dus ook in volle vliegtuigen. Toch willen de meeste vliegmaatschappijen er niet aan om bijvoorbeeld de middenstoel in het toestel in elke rij vrij te laten. Dat gaat immers ten koste van de inkomsten, die toch al schrikbarend laag zijn.

’Niks is nu risicovrij’

De rooskleurige Iata-cijfers (’je hebt dezelfde kans om getroffen te worden door de bliksem als door corona in een vliegtuig’), die met veel tamtam werden gepresenteerd, lijken dus wat voorbarig.

Dat er meer haken en ogen aan de conclusies zitten, blijkt ook wel uit de reactie van Iata-topman Alexandre de Juniac op zijn eigen studie. „Er is geen garantie op 100 procent gezonde vluchten. Niks is nu risicovrij, niet in de luchtvaart en niet daarbuiten. Maar het gaat wel om behoud van een stuk vrijheid om relatief veilig te kunnen reizen. Daar spannen wij ons als sector tot het uiterste voor in.”

Het gezaghebbende Journal of Travel Medicine plaatst ook kanttekeningen bij de door Iata verspreide berichten. „Er is geen hard bewijs van de lage besmettingsgraad in de lucht. Elkaar aansteken is wel degelijk een reëel gevaar. Simpel een minimaal aantal bekende gevallen turven en afzetten tegen het totaal aantal passagiers, zegt weinig.”

Koortsscans

Vliegdeskundige Melkert pleit met klem voor de komst van sneltesten en koortsscans op luchthavens. Dat standpunt van de TU-expert deelt de luchtvaart ook. Iata is daarom recentelijk een offensief gestart voor het afnemen van sneltesten bij opstappende passagiers. Dat zou reisverboden en quarantaines overbodig maken. Die verboden en quarantaines werken nu zeer belemmerend in het weer aantrekkelijk maken van vliegreizen.

Code oranje

De Nederlandse luchtvaart wil net zo goed sneltesten, om te beginnen voor alle reizigers van en naar gebieden waar code oranje geldt. Het overgrote deel van de reizigers is daar ook voorstander van.

Van Ranst ziet maar één oplossing: „Als je toch wilt vliegen, dan is quarantaine uit risicogebieden noodzakelijk om verspreiding van het coronavirus te voorkomen. Daar helpt een sneltest niet tegen, bovendien kun je de symptomen als koorts ook onderdrukken vlak voor het instappen.”

Elkaar aansteken is reëel gevaar