Baanwissels Schiphol uniek in de wereld en een risico, zo blijkt nu weer

Door Frans van den Berg

SCHIPHOL - Uniek in de wereld, oordeelde de Onderzoeksraad voor Veiligheid nog in 2015. Maar die titel voor de vele baanwisselingen op Schiphol was niet bepaald een aanbeveling. Eerder een veiligheidswaarschuwing.

Geen andere grote luchthaven in de wereld heeft een even ingewikkeld banenstelsel en vooral een even uniek systeem van baanwissels. „Navraag leert dat de procedure van het aanvragen en weer teruggeven van banen door de luchtverkeersleiding aan de luchthaven, zoals op Schiphol, uniek is in de wereld.”

En dat het na al die jaren nog steeds mis kan gaan, bleek dus weer op 18 januari toen al 16 landingen op de Zwanenburgbaan waren uitgevoerd in een tijdsbestek van 25 minuten, terwijl de baan formeel niet was vrijgegeven door de luchthaven. Toen een luchtverkeersleider de fout ontdekte, moest een toestel van Ryanair een doorstart maken. Vlak daarna werd de baan alsnog vrijgegeven.

„Alle betrokken partijen waren op de hoogte van de ingebruikname”, benadrukt de luchtverkeersleiding. Standaard wordt namelijk eerst de baan door de vogelwacht van Schiphol geïnspecteerd. Daarna zet Schiphol de baanverlichting aan en worden de stopbars ingeschakeld. Die rijen met rode lampen moeten voorkomen dat vliegtuigen de baan op rijden. Ofwel, alle voorbereidingen waren gedaan. „Hierdoor was er geen sprake van een botsingsgevaar”, oordeelt de luchtverkeersleiding. Alleen had dus Schiphol de baan nog formeel moeten vrijgeven.

Risico
De onderzoeksraad voor veiligheid vindt dat maar een risicovolle procedure. Aanleiding vormde een incident op 16 juni 2012 waarbij negen vliegtuigen waren gestart vanaf de Aalsmeerbaan terwijl die baan niet was vrijgegeven door Schiphol. Tussen 2007 en 2012 waren nog negen andere incidenten geweest van banen die nog niet waren vrijgegeven.

De onderzoeksraad oordeelde dat het meerdere malen per dag openen en weer sluiten van banen uniek is. „Verwacht mag worden dat een dergelijk proces wordt geborgd door robuuste, gezamenlijke procedures. Uit het onderzoek blijkt dat niet het geval te zijn.”

Opnieuw
Dat bleek ook toen op 15 juli 2018 een Airbus opsteeg van de Buitenveldertbaan terwijl die nog niet was overgedragen. Ook toen merkte de luchtverkeersleiding op dat er geen sprake was van een botsingsgevaar. De baan was immers al geïnspecteerd en de sleepdienst had de opdracht gekregen om geen vliegtuigen meer van en naar de hangars op Oost via deze baan te slepen.

Na het incident van 2018 is wel een interne aanbeveling gedaan om de werkwijze voor het aanvragen en weer teruggeven van een baan eenduidiger te beschrijven en bekend te maken. Blijkbaar onvoldoende zoals uit het incident in januari blijkt. Ook is op beeldschermen blijkbaar niet duidelijk te zien wanneer een baan niet in gebruik is en gaat er ook geen alarm af wanneer die baan toch wordt gebruikt.

Verbeteren
Schiphol, luchtverkeersleiding en maatschappijen zijn nog wel bezig om een heel pakket aan veiligheidsmaatregelen te onderzoeken en door te voeren. Daarbij zitten ook projecten om de (last minute) baanwisselingen veiliger te maken. Verbeteringen die in december 2020 worden ingevoerd, zo staat op de projectenlijst.

In de tussentijd is dit nieuwe incident voer voor bewonersgroepen en politieke partijen die tegen extra vluchten vanaf Schiphol zijn.

16 vliegtuigen geland op nog gesloten baan.Lees hier.