’Schiphol prooi bureaucratie’

EEN GLORIEUS afscheid lijkt niet weggelegd voor Schiphol-baas GERLACH CERFONTAINE (61), die op 31 december aanstaande zijn allerlaatste werkdag tussen de opstijgende en landende vliegtuigen beleeft. De jarenlange bittere milieuprotesten, de vijfdebaanellende, de gedwarsboomde privatisering en de, mede door invoering van de vliegtaks, dramatisch inzakkende passagiersaantallen hebben zijn feestje behoorlijk verpest. Gerlach Cerfontaine vertrekt dan ook zoals hij is gekomen. Bescheiden en zonder veel tamtam. En hij wil al helemaal geen afscheidsreceptie met lange rijen om hem de hand te schudden. „Ik heb gezegd: geef dat geld maar aan de Partnership Foundation, een charitatieve instelling voor de opvang van straatkinderen in India.”
Afscheid in mineur voor luchthaven-baas GERLACH CERFONTAINE
Feestje verstoord door dramatisch teruglopende passagiersaantallen
door ARNOLD BURLAGE (telegraaf)
SCHIPHOL, zondag
Al direct bij zijn aantreden in 1998 zette de kersverse Schiphol-topman Gerlach Cerfontaine de toon. „Zit ik hier met een stelletje onderknuppels of met mensen die kunnen beslissen”, vroeg hij in een van de allereerste vergaderingen met hoge ambtenaren uit Den Haag. De aanwezigen ’bevroren’ en schoten stijf achterin hun stoel. De ontwapenende glimlach van Cerfontaine en zijn uitleg in licht Limburgs accent, dat hij traag draaiende molens haat, deden het ijs echter snel weer breken.
Het is de ooit als medicus begonnen ondernemer ten voeten uit. Geen woorden maar daden, niet kletsen. Recht op het doel af. Soms met inzet van zijn zuidelijke charme, die Houthem-St. Gerlach, diep in het zuiden van Limburg, als zijn geboortegrond verraadt. Soms vlijmscherp uit de hoek komen, en niets sparend…
Een vraag recht op de man af of we hem na Schiphol terugzien in de politiek, beantwoordt Gerlach Cerfontaine – ooit al kandidaat voor een ministerspost – ontwijkend. Zijn politieke aspiraties zijn bekend. Dus?
„Vliegtaks had nooit ingevoerd mogen worden”
Passie
Jongensachtig om zich heen kijkend, genietend van een goed glas Bordeaux in restaurant La Rive van het Amstel Hotel, reageert hij na alle geruchten over zijn politieke ambities de laatste jaren: „Wat nu gebeurt met Barack Obama inspireert me enorm. Ik voel dat die passie verandering gaat brengen. Staan voor zaken die je wil, daarin willen mensen geloven. Fantastisch om dat dan te zien.”
De scheidende Schiphol-topman werd onlangs lid van het CDA, omdat hij dat aan Eerste-Kamerlid Jos Werner had beloofd. Cerfontaine heeft meer met het CDA, bijvoorbeeld met de huidige luchtvaartminister en beoogde CDA-lijsttrekker Camiel Eurlings.
„In Valkenburg, waar we allebei zijn geboren, stond zijn ouderlijk huis naast de praktijk waar ik huisarts was. Ik heb hem onlangs nog plagend gezegd: ik geloof dat ik je nog eens voor een snotneus heb behandeld. Lachen natuurlijk… Maar het is een goeie minister, die de zaken durft te benoemen en aan te pakken.”
En zijn eigen uitdaging in de politiek?
„Wat ik precies zal gaan doen, weet ik nog niet. Ik zal zolang ik leef mijn grenzen blijven verleggen. Als medicus stapte ik in de luchtvaart. Intussen bereikte ik een hoogleraarschap in corporate governance, goed ondernemerschap. Ik wil blijven leren, grenzen verleggen, ondernemen in de breedste zin van het woord en bijdragen aan de samenleving.”
„Het gaat bij ondernemen om keuzes maken en besluiten nemen, maar ook bevoegdheid geven, verantwoordelijkheid nemen en met voortvarendheid aan het werk gaan. Het grote gevaar schuilt in delegeren aan ondergeschikten, die geen knopen mogen doorhakken. Dat is dodelijk vertragend. Niet alleen in de snelle wereld van de luchtvaart. De medische wereld kent hetzelfde probleem”, legt Cerfontaine nu nog eens uit.
De president-directeur van Schiphol Group met aanverwante luchthavens Eindhoven, Rotterdam en Lelystad en ook forse belangen in de vliegvelden bij New York en Brisbane (Australië) geldt als een ervaringsdeskundige. Besluiten doen ze in Den Haag traag en vaak haaks op de luchtvaartbelangen.
Het wilde niet allemaal lukken, zoals hij zich dat had voorgesteld. De privatisering werd na ruim 10 jaar vechten op het laatste moment nog afgeblazen vanuit Amsterdam, nadat het in Den Haag geregeld was; milieuregels houden Schiphol nog steeds permanent in een knellende wurggreep en als klap op de vuurpijl is de vliegtaks een ongenadige klap, goed voor een extra duwtje in het ravijn van een aanrollende economische recessie.
Voor Gerlach Cerfontaine, getrouwd met Pia Dijkstra, tv-programmamaakster en ex-presentatrice bij het Journaal, zijn de zaken op de valreep omgekeerd. Toen hij aantrad groeide Schiphol als kool, nu daalt voor het eerst in onze bijna 100-jarige luchtvaartgeschiedenis het aantal passagiers.
„Alliantie met Parijs is een mooie afsluiting”
Crisis
„Zorgwekkend, inderdaad. De crisis blijft zeker tot 2010 tikken uitdelen. Het gaat nu in de eerste plaats om het behoud van de reizigers, die we nu hebben. Als we in 2020 ons maximum van 580.000 vluchten nog bereiken, is dat een feest. Nu nog praten over een luchthaven in zee, wat opnieuw de kop opsteekt, gaat alle realiteit te buiten.”
Opvolger Jos Nijhuis (51) krijgt het niet gemakkelijk?
„Ik hoop dat hij inzet op kennis en groen. Ik bedoel: het is nu de kans om van Schiphol een kenniscentrum in Europa te maken. Het aanleggen van bedrijvenparken heeft veel minder zin. Kenniswerkers zie ik hier liever dan stenen. We kunnen dat tot in detail perfect maken met ’smart’ werkplekken, compleet met goeie koffie… Ik heb de discussie tussen CDA-fractieleider Pieter van Geel en minister Wouter Bos over de miljoenen die eventueel verdiend worden bij verkoop aan die ’genationaliseerde’ banken gevolgd, mijn suggestie zou zijn: laten we dat geld nou niet terugstoppen in de staatskas, maar investeren in de ontwikkeling rond Schiphol, in onderwijs, kennis en duurzaamheid. Onlangs legde iemand me in een woord het succes van Silicon Valley in de VS uit: ontmoetingen. Ontmoetingen tussen kennis en culturen leidt tot een mega succes.”
Extra moeilijk werken als ondernemer met nota bene ook nog als aandeelhouders de Staat (75,8%), Amsterdam (21,8%) en Rotterdam (2,4%)?
„Eenvoudig is dat absoluut niet. Al geloof ik oprecht dat bijvoorbeeld premier Jan Peter Balkenende het in de kern goed voor heeft met de luchtvaart. Waar ik me vooral grote zorgen om maak is dat de besluitvorming – politiek is keuzes maken – opschuift vanuit het hart van de democratie naar de bureaucratie. Stukje bij beetje raken we kwijt aan populisme en activisme; dat maakt het moeilijk en vertraagt de zaken enorm. Intussen moest ik een bedrijf, dat jaarlijks 400 tot 500 miljoen euro investeert, wel gezond houden.”
Dus toch nog teleurgesteld op de valreep?
„Nee hoor, integendeel. Ik heb, alles overziend, een fantastische tijd gehad. Ik deed het allemaal niet voor mezelf maar voor Schiphol, de luchtvaart en voor onze nationale economie in het algemeen. In Den Haag worden die belangen vaak anders gezien. Ik heb naar eer en geweten gewerkt aan waarvoor ik heb gestaan. Niet alles is gelukt, heel veel ook wel.”
Een succesvolle periode?
„Ja, dat zeker. Ik heb gevochten, waarvoor ik had getekend. De betrokkenheid bij luchthavens als Kennedy Airport bij New York en Brisbane in Australië zijn bekritiseerd, maar die hebben ons veel geleerd en bijgedragen aan de winst. We hebben daar op onze beurt ook veel gebracht. Het is Hollands Glorie, waarop ik trots ben en waarmee we als natie groot zijn geworden. Gooi de poort naar de wereld open…, is mijn devies.”
Op de valreep dan nog die alliantie met de grote luchthavens bij Parijs?
„Echt, een fraaie afsluiting. Samen met Air France en KLM die ons voor zijn gegaan, staan we sterk voor de toekomst. Samen een netwerk ontwikkelen met grote economische potentie; dat wordt het nieuwe luchtvaartspel. Europa is de bestemming via Amsterdam en Parijs, 750 bestemmingen en 30.000 frequenties. Waar biedt men er meer?”
Het lijkt volmaakt.
„Nu nog allianties van de verkeersleiding, bijvoorbeeld van beide landen. Als nou ergens milieuwinst en efficiency mee valt te bereiken is het wel met een betere benutting van het luchtruim. De verkeersleiding blijft nog achter bij alle ontwikkelingen en samenwerking, maar ik zie wel dat de nieuwe topman Paul Riemens van onze Luchtverkeersleiding Nederland daarop wil gaan inzetten. De politiek in heel Europa zou veel meer druk op die ketel moeten zetten. Maar daarover hoor je in Den Haag en Brussel nauwelijks iets.”
„Ik haat traag draaiende molens”
De lange rijen op Schiphol zijn daarmee nog niet weg.
„Ik heb jarenlang tegen die rijen gevochten. Protesten over de onderbezetting van de Koninklijke Marechaussee bij het kabinet neergelegd. Ook overheidsdiensten, zoals de marechaussee en douane horen klantgericht te zijn in het belang van de kwaliteit van Schiphol en de BV Nederland. De nieuwe generaal Dick van der Putten van de marechaussee heeft me nu op de valreep verzekerd dat het komende zomer met de rijen afgelopen zal zijn. Ook naar de beveiliging en de controles, die in tegenstelling tot andere landen ten onrechte merendeels door de passagiers zelf wordt betaald, moet opnieuw worden gekeken. Misschien zijn we daarmee wel te ver gegaan. Inmiddels zijn daarbij op Schiphol 4000 medewerkers van beveiligingsbedrijven betrokken.”
De vijfde baan was ook zo’n ellende en langdurig gedoe, protesten hielden de zaken te lang op en nu zijn de luchtvaartmaatschappijen niet blij met een baan die in feite een mijl op zeven is; een captain zei onlangs: „We zijn zojuist geland op Schiphol, passagiers voor Haarlem en IJmuiden kunnen hier uitstappen, wij gaan nog 15 minuten taxiën naar Amsterdam…”
„Niet overdrijven! Ook op andere luchthavens is het naar het stationsgebouw vaak nog een hele zit. Als ik de keuze had gehad was de vijfde baan ook nooit aangelegd, maar ik had niet de keuze. Zeker nu zou die anders zijn geweest. Als gevolg van de klimaatverandering blijkt ook de windrichting te veranderen. Een tweede Kaagbaan zou veel logischer zijn geweest. Ik vermoed dat die er ook vast wel zal komen.”
Bestaat in Den Haag wel voldoen deskundigheid en zicht op een wereldwijde en ingewikkelde bedrijfstak, zoals de internationale luchtvaart?
„Soms denk ik wel eens dat niet goed wordt begrepen waartoe Schiphol-besluiten kunnen leiden. In positieve en negatieve zin. Zo’n ticket-taks is desastreus, grenzen aan de groei worden in het buitenland niet begrepen, dat kan ons netwerk schaden.
Wat in de politieke aandacht ook vaak wordt vergeten, is dat ik in die tien jaar op mijn stoel 500 miljoen reizigers voorbij heb zien komen. Een enorme economische betekenis. Het is allemaal veilig gebeurd, alles is bij die enorme groei op orde gebracht. Als er van al die miljoenen koffers één zoekraakt worden we daarop aangesproken. Ook daar hebben wij voor gestaan.”
Voor het eerst daalt het aantal passagiers – sinds 1 juli zijn dat er nu al 400.000 minder dan vorig jaar – terwijl vanuit de politiek juist alles erop was en is gericht om dat aantal te beperken of te begrenzen…
„De luchtvaart in ons land kan tot 2020 blijven groeien tot 580.000 vluchten, 70.000 passagiers daarvan via Lelystad en Eindhoven. We hebben dat aan de zogenaamde ’tafel’ van Hans Alders bereikt tussen overheid, luchtvaartsector en omwonenden. Een enorme winst na al die jaren van strijd… Vooral de mensen, met wie ik heb samengewerkt, zal ik missen. Ik heb vrienden gemaakt, stuk voor stuk met Schiphol als gemeenschappelijk doel. Ik heb geprobeerd om mijn tegenstanders altijd met respect te behandelen.”
Lelystad is toch niet serieus? Hoe lang heeft het niet geduurd voordat de 5e baan was aangelegd en de Hoge Snelheidlijn?
„Ik ben er bijna zeker van dat onze vluchten vanaf 2015 starten en landen in Lelystad en Eindhoven. Ook voor die regio is dat van groot economisch belang. De keuzes zijn gemaakt, de politiek staat er achter, nu de besluiten, dan kunnen we vooruit.”
Maar voorlopig holt Schiphol met die vliegtaks en de aanrollende crisis zorgwekkend achteruit?
„Ja, die vliegtaks had ook nooit ingevoerd mogen worden. Zo’n heffing zou alleen kunnen worden gerechtvaardigd als die in alle EUlanden zou gelden. Nou hebben we in ons land zo de mond vol van Europa en dan voeren we zo’n taks op ons eigen houtje in. Het staat wel vast dat die taks meer gaat kosten dan zal opleveren. Het is ook geen milieutaks, zoals is misverstaan. Het is een gewone rijksbelasting, die voor allerlei doeleinden in de schatkist verdwijnt. De luchtvaart, maar ook de nationale economie ondervindt zo veel schade. Toch heb ik geen hoop dat we dat besluit als luchtvaartsector nog zullen weten terug te draaien.”
Geplaatst door Observer uit Nederland
En ghij geleuft da?
Een begrijpelijke draai, van D-66 naar het CDA. Benieuwd wat deze man met zijn enthousiasme voor Obama nu echt gaat doen.