Overzicht van de jarenlange strijd om Schiphol

SCHIPHOL Iedere vier of vijf jaar is de vraag aan de orde hoe Schiphol zich verder kan ontwikkelen binnen de milieuvoorwaarden. Dit betekent dat de ene periode van onrust en onzekerheid, over wat de gevolgen voor de omgeving zullen zijn, nog niet is vergeten wanneer de volgende zich al weer aandient.

De onderzoeken, die daarbij komen kijken, kosten de overheid en de luchtvaartsector veel geld en energie. De onzekerheid in de omgeving blijft intussen voortduren, waardoor bedrijven, bestuurders en bewoners worden belemmerd bij het maken van plannen.

Een beknopt overzicht van jarenlang discussieren over de uitbreiding van de luchthaven:

 
• De geschiedenis begint op 19 september 1916, toen het eerste vliegtuig op de moerassige weide van het toen nog militaire vliegkamp Schiphol landde. Drie jaar later kreeg de KLM toestemming voor gebruik van de luchthaven. Schiphol bestond toen nog uit zes houten hangars. Tegen het eind van de jaren twintig vlogen er al meer maatschappijen op Schiphol en maakten ongeveer 10.000 passagiers gebruik van de luchthaven.
 
• In 1967 opende toenmalig koningin Juliana het nieuwe Schiphol met vier startbanen. De groei van het luchtverkeer verliep razendsnel door de komst van vliegtuigen met straalmotoren die meer passagiers en vracht over langere afstand konden vervoeren. De straalvliegtuigen betekenden ook herrie voor omwonenden. Eind jaren zestig telde
    Schiphol ruim drie miljoen passagiers.
 
• In 1979 bereikte de luchthaven de mijlpaal van tien miljoen reizigers, tien jaar later waren dat er vijftien miljoen. Schiphol, de vierde Europese luchthaven, is in tachtig jaar tijd een kleine stad geworden, met een winkelcentrum, bedrijfsgebouwen en een treinstation. Er werken totaal circa 40.000 mensen.
 
• Met de groei, groeide in de loop der jaren ook de kritiek op de luchthaven. Omwonenden klagen over overlast. Sinds de Bijlmerramp staan er vraagtekens bij de veiligheid van het vliegverkeer. Milieu-organisaties voeren geregeld actie tegen uitbreiding. Cijfers over verwachte groei, geluidhinder, veiligheids- en gezondheidsrisico’s staan vaak ter discussie.
 
• 1989: De luchthaven Schiphol wil de komende 15 jaar voor een bedrag van totaal 2,6 miljard gulden uitbreiden zodat Schiphol in de toekomst blijft meetellen als een van de grootste luchthavens in Europa. De directie legt deze maanden de laatste hand aan een zogenaamd ‘masterplan’ waarin deze uitbreiding splannen worden onderbouwd. Schiphol verwacht de komende jaren een verdubbeling van het passagiersaanbod tot een maximum van dertig miljoen per jaar. In die periode kan het vrachtvervoer stijgen tot een miljoen ton op jaarbasis.
 
• Om de passagiersstroom te kunnen blijven verwerken wil de luchthaven een nieuwe vertrek- en aankomstpier bouwen aan de andere kant van de snelweg. De passagiers moeten dan via een railverbinding naar het stationsgebouw worden vervoerd waar de afwikkeling van ondermeer de douane-activiteiten plaatsvindt. Ook het huidige stationsgebouw moet worden uitgebreid. Daarbij wordt ondermeer gedacht aan de aanleg van twee nieuwe pieren en van wegen op twee niveaus en aan de bouw an nieuwe parkeer-plaatsen en garages. Daarnaast moet een deel van de spoortunnel onder Schiphol versterkt worden om het gewicht te kunnen blijven torsen van steeds zwaardere vliegtuigen en hun vracht. Bovendien moet een aantal taxibanen worden gerenoveerd of verbreed.
 
• In Aalsmeer hebben bewoners in 1991 een vereniging opgericht tegen de uitbreidingsplannen van de luchthaven Schiphol. De vereniging is tegen het gebruik van de Aalsmeerbaan als tweede start- en landingsbaan voor de luchthaven. Tevens is zij gekant tegen het eventueel in de toekomst tweezijdig gebruiken van Zwanenburgbaan. Ook mogen van de vereniging rond Schiphol geen lesvluchten worden uitgevoerd en moet er een grootscheeps onderzoek komen naar de relatie tussen de volksgezondheid en de luchtvervuiling in de regio Schiphol.
 
• Het kabinet heeft in 1993 gekozen voor de aanleg van een vijfde baan op de luchthaven Schiphol. De baan komt ten westen parallel te liggen aan de Zwanenburgbaan. Met zijn keuze denkt het kabinet te voldoen aan zijn eerder geformuleerde uitgangspunt dat Schiphol moet uitgroeien tot een belangrijke luchdhaven (mainport), terwijl de milieubelasting tegelijkertijd niet groter wordt. De nieuwe baan moet in 2003 in gebruik worden genomen. Voor die
    tijd zal de bestaande Zwanenburgbaan ook vanuit het zuiden worden gebruikt en zal de Kaagbaan worden verlengd. 
 
•  In de eerdere plannen werd nog gesproken van een groei van het aantal passagiers op Schiphol van 20 miljoen nu naar zo’n 50 miljoen in 2015. Dat is bijgesteld tot 40 miljoen. Staatssecretaris Van Rooy (Economische Zaken) schat dat de werkgelegenheid op Schiphol in de planperiode met ongeveer 55.000 zal toenemen tot 125.000.
 
• Van 1993 tot 1998 zullen in de omgeving van de luchthaven in ieder geval veertig woningen moeten worden gesloopt in de gemeente Haarlemmermeer. Zij liggen binnen het risico-gebied en/of de grenswaarden voor geluidhinder worden er overschreden. Niet uitgesloten is dat tot 2015 ongeveer 450 woningen moeten worden
    gesloopt.
 
• Het kabinet heeft ook eisen gesteld aan het gebruik van de banen. Vooral in de nacht moeten de woongebieden
    Amstelveen-Buitenveldert, Aalsmeer en Zwanenburg zo veel mogelijk worden ontzien. Daarvoor moeten zo veel mogelijk de Kaagbaan en de vijfde baan worden gebruikt. Volgens het kabinet zal het aantal woningen dat geluidhinder zal ondervinden niet boven de 10.000 komen.
 
• Volgens de luchthaven in 1994 neemt de geluidsbelasting in de omgeving de komende jaren af, ondanks de verdere groei van het aantal vliegtuigbewegingen. Ook wordt de luchtkwaliteit beter en worden de veiligheidsrisico’s voor de omwonenden niet slechter, aldus de reactie. De Vereniging Milieudefensie in Amsterdam en de Stichting Natuur en Milieu in Utrecht zijn het daarmee niet eens.
 
• Een Kamermeerderheid van PvdA, VVD, D66 en CDA steunt in 1995 het akkoord van de betrokken ministers om Schiphol uit te breiden met een vijfde baan. De meeste partijen op D66 na maken nog wel een voorbehoud over
    de ligging van de baan, parallel aan de Zwanenburgbaan. Groen Links en de milieubeweging zijn fel tegen. Milieu-organisaties hebben ‘massale’ acties en juridische procedures aangekondigd.
 
• Om bewoners rond Schiphol massaal te kunnen organiseren, hebben Milieudefensie en de vereniging Geen
    Uitbreiding Schiphol (GEUS) in 1995 het Centraal Punt Tegenspraak opgericht. Deze nieuwe stichting ondersteunt particulieren die schadevergoeding willen in verband met de uitbreiding van de luchthaven. Volgens de initiatiefnemers krijgen omwonenden in de wijde omtrek van Schiphol de geluidsoverlast van een van de grootste
    Europese luchthavens in hun huis, met als gevolg waardevermindering van woningen en aantasting van woongenot.
 
• Actievoerders van de Vereniging Milieudefensie hebben in 1995 ongeveer een uur lang de Zwanenburgbaan op
    Schiphol geblokkeerd uit protest tegen de groei van het vliegverkeer en de uitbreiding van de luchthaven. De 55 actievoerders werden opgepakt door de marechaussee en zijn overgedragen aan de politie.
 
• In verscheidene Noord-Hollandse gemeenten is in 1996 een grootscheepse actie tegen de beoogde uitbreiding van Schiphol op gang gekomen. In Alkmaar, Akersloot en Uitgeest worden deze dagen duizenden model-bezwaarschriften verspreid. Bewoners kunnen die ondertekenen en opsturen naar het ministerie van Verkeer en
    Waterstaat.
 
• De Noordzee is volgens de directie van Schiphol in 1997 de beste plek om een nieuwe luchthaven te bouwen. Het is mogelijk daar een flink deel van het vliegverkeer af te handelen, waardoor er in de omgeving van Amsterdam minder geluidshinder is. Het nieuwe vliegveld moet op een kunstmatig eiland tien kilometer voor de kust tussen Noordwijk en Zandvoort komen te liggen. Snelle ondergrondse treinen verbinden het met het vasteland.
 
• De omstreden groei van Schiphol is in 1998 een stap dichterbij gekomen. Volgens het kabinet zijn er geen juridische belemmeringen om de nationale luchthaven tot 2003 100.000 vliegbewegingen extra te laten verwerken. Het kabinet wil nog wel onderzoeken of het milieu niet te veel wordt belast. Als dat niet het geval is, dan mag Schiphol tot 2003 jaarlijks met 20.000 extra vliegbewegingen (starts en landingen) groeien. Daarvoor moeten dan wel de geluidzones worden aangepast.
 
• Tijdens een bijzondere vergadering in het Catshuis heeft het kabinet in 1998 besloten dat de luchthaven Schiphol
    fors mag groeien. Het kabinet acht 600.000 vliegbewegingen en tachtig miljoen passagiers per jaar mogelijk. Voorwaarde is dat de milieugrenzen voor onder meer geluidsoverlast niet worden overschreden, zo liet minister Netelenbos (Verkeer) weten. De plannen van het kabinet om het aantal vliegbewegingen op Schiphol te laten toenemen tot 600.000 per jaar, kunnen rekenen op steun van 50 procent van de bevolking.
 
• Minister Pronk van Milieu en minister Netelenbos van Verkeer en Waterstaat hebben in 1999 overeenstemming bereikt over de zogenoemde aanwijzing voor de vijfde start- en landingsbaan op Schiphol. Vorig jaar floot de Raad van State toenmalig minister Jorritsma van Verkeer en Waterstaat terug, omdat ze onvoldoende rekening had gehouden met bezwaren van omwonenden tegen de nieuwe baan.
 
• Schiphol krijgt er naast de vijfde start- en landingsbaan, die in 2003 klaar moet zijn, maximaal nog een nieuwe baan bij. Afhankelijk van de milieunormen ligt het plafond van het aantal vluchten tussen de 520.000 en 600.000. Dit wordt vastgelegd in een nieuwe wet, die tot en met 2005 zal gelden.
 
• Het kabinet ziet in 2000 geen redenen om de uitbreiding van Schiphol een halt toe te roepen na het adviesrapport dat de commissie voor de milieueffectrapportage (mer) uitbracht. Volgens de commissie kan de luchthaven niet verder groeien zonder dat het milieu extra wordt belast en is de geluidshinder groter dan gewenst.
 
• Luchthaven Schiphol investeert vanaf 2001 naar schatting 3 miljard gulden in uitbreiding en om uiteindelijk 55 miljoen passagiers te kunnen verwerken. De vijfde startbaan is bij dat bedrag inbegrepen. De plannen behelzen de bouw van een een nieuwe pier aan de overzijde van de A4. De pier krijgt zeventien gates voor kleinere en middelgrote vliegtuigen. De bouw van de nieuwe J-pier begint in 2001. Na 2004 komt er nog een nieuwe pier bij.
 
• De gemeente Amsterdam wil in 2001 geen ruimte reserveren voor een zesde en eventuele zevende start- en landingsbaan op Schiphol, als die uitbreiding meer vliegoverlast voor de hoofdstad betekent.
 
• Uitbreiding van Schiphol geeft de economie een grote impuls. Als het aantal passagiers op het vliegveld met 1
    miljoen toeneemt, dan komen er in Noord-Holland na twee jaar 8600 arbeidsplaatsen bij. Het regionale inkomen van deze provincie stijgt dan met 500 miljoen euro. Deze cijfers zijn ongeveer drie keer hoger dan andere onderzoeken hebben geconcludeerd. Dat staat in een studie van onderzoeksinstituut Nyfer, die in 2002 is gepubliceerd.
 
• Luchthaven Schiphol bekijkt in 2002 de mogelijkheid om een of twee nieuwe start- en landingsbanen aan te leggen. Ook wil Schiphol meer ruimte voor de afhandeling van passagiers en vliegtuigen.
 
• Schiphol is in 2002 bereid de bomen en struiken die in het Bulderbos staan te verplaatsen. De luchthaven heeft
    Milieudefensie daarnaast aangeboden het aantal bomen te verdubbelen, maar de milieuorganisatie gaat niet op dat aanbod in. Het Bulderbos ligt op het terrein waar de vijfde start- en landingsbaan van Schiphol wordt aangelegd. Tegenstanders van de uitbreiding van de luchthaven schaften een boom aan in het Bulderbos.
 
• Omwonenden van Schiphol hebben de afgelopen jaren voor 54 miljoen euro aan schadeclaims ingediend bij het Schadeschap Luchthaven Schiphol. Het schap is een samenwerkingsverband van Schiphol, Rijkswaterstaat, omliggende gemeenten en de provincie Noord-Holland.
 
• De veertien bewonersplatforms tegen vliegoverlast van Schiphol zijn in 2004 razend over de Nota Ruimte van het kabinet waarin de luchthaven ruimte krijgt om verder te groeien.
 
• Deskundigen zetten in 2006 vraagtekens bij het kabinetsbesluit om Schiphol verder te laten groeien. Het kabinet zou niet realistisch zijn, en maatregelen om de geluidsoverlast terug te dringen kunnen leiden tot hogere ticketprijzen.
 
• De gemeenten Amstelveen, Uithoorn en Aalsmeer zijn in 2007 tegen een ongebreidelde groei van Schiphol. De gemeentebesturen menen dat het aantal vluchten alleen kan groeien als de luchthaven maatregelen neemt om de hinder te beperken, lieten ze weten. Als dat niet voldoende is, moet Schiphol volgens de gemeenten de overlast compenseren door bijvoorbeeld het aanleggen van speel- of groenvoorzieningen in de omgeving. De startnotitie is opgesteld door Schiphol en Luchtverkeersleiding Nederland. Daarin geven ze aan hoe de luchthaven tot ongeveer 2018 kan groeien binnen de bestaande milieugrenzen en met het huidige banenstelsel. De startnotitie is de eerste stap in het proces naar een milieueffectrapportage.
 
• Het uitplaatsen van vluchten van Schiphol naar Lelystad of Eindhoven kan op juridische problemen stuiten. Dat heeft de landsadvocaat in 2008 laten weten aan het kabinet, zo zei de vroegere commissaris van de koningin in Groningen, Hans Alders, woensdag tijdens een discussiebijeenkomst over de toekomst van Schiphol.
    Alders is voorzitter van een commissie die onderzoekt of het nog mogelijk is om het vliegverkeer op Schiphol te laten groeien. Eén van de opties is daarbij de chartervluchten en prijsvechters te verplaatsen naar kleinere vliegvelden. Volgens Alders is het echter de vraag of luchtvaartmaatschappijen kunnen worden verplicht om uit te wijken naar Lelystad of Eindhoven.
 
• Omwonenden van Schiphol stappen in 2008 uit het overleg over de uitbreiding van de luchthaven. De omwonenden zijn ontevreden over de manier waarop het vliegtuiglawaai in de toekomst wordt gemeten. Die aanpak is nadelig voor de omwonenden, zeggen ze.
 
• De luchthaven Schiphol mag tot 2020 groeien tot maximaal 510.000 vluchten per jaar. De verdere groei van het vliegverkeer moet worden opgevangen door de regionale luchthavens Lelystad en Eindhoven volgens een nog op te stellen verdeelsleutel. Dat staat in het advies over de toekomst van Schiphol dat oud-minister en -commissaris van de Koningin Hans Alders woensdag naar buiten bracht.