Het nieuwe salderen

Wanneer de overheid of de commercie zich van een woord meester maakt, wil de betekenis nogal eens verschuiven.

Bijstellen is vanouds ‘veranderen’ of ‘aanpassen’, maar in overheidsjargon staat het doorgaans gelijk aan ‘verminderen’ (van uitkeringen of andere uitgaven). Wat makelaars een opknapper noemen, is vaak een afknapper en het valt niet uit te sluiten dat de ‘levendige buurt’ waarin een huis te koop staat, zich binnen de akoestische invloedssfeer van lawaaiige horecabedrijven of de luchthaven Schiphol bevindt.

Een vrij recent voorbeeld van zulk gesjoemel biedt het werkwoord salderen. Het komt uit de financiële sector en betekent daar onder andere ‘het saldo vereffenen’.
Wie bij een en dezelfde bank een hypotheek van pakweg 120.000 euro heeft en een spaartegoed van 30.000, moet, als hij failliet gaat, rekening houden met saldering: hypotheekschuld verlaagd tot 90.000, spaarcenten foetsie.

In overheidstaal staat salderen voor iets anders, namelijk: een wantoestand op de ene plek accepteren met het argument dat op een andere de situatie verbeterd is. Zo is vorige maand een Regeling saldering luchtkwaliteit van kracht geworden. Ze maakt, simpel gezegd, binnen een bepaald gebied op de ene plaats wat te veel luchtverzieking mogelijk, als maar elders de longen van de bewoners extra ontzien worden.

Salderen, op die manier, kun je ook lawaai, meent het kabinet blijkens de plannen met Schiphol. De luchthaven zou de komende decennia tot 600.000 vluchten per jaar mogen verwerken. De bijbehorende saldeertruc komt erop neer dat sommigen in Schipholland een overdosis vliegtuigherrie te verduren krijgen en troost moeten putten uit de gedachte dat de aanslag op het zenuwgestel van anderen in hevigheid is verminderd.

Het is—maar dit terzijde—te hopen dat de toepassing van salderen, in de jongste betekenis, beperkt blijft tot problemen waar de regering kennelijk geen fatsoenlijke oplossing voor heeft. Of zou het ook de bedoeling zijn dat iemand die twee winkeldieven ertoe beweegt hun bezigheden te staken, vervolgens zelf wel proletarisch mag winkelen? Of dat de automobilist die in de file gestaan heeft, daarna met 180 km over de snelweg mag scheuren, mits hij maar – net als de vliegtuigen boven Schipholland—per saldo de wettelijke norm niet overschrijdt?