Frisse levenskracht en schoonheidsdrang genoeg bij het CDA, nu de daden nog

De verdieping, zaterdag 25 juni 2005

Frisse levenskracht en schoonheidsdrang genoeg bij het CDA, nu de daden nog

Hans Goslinga

Als Hans Schmit, de voormalige milieuredacteur van deze krant, aanstalten maakte om het Haagse redactielokaal te verlaten, was er altijd wel iemand die riep: ,, Hans trekt zijn zure regenjas aan’‘. Wie opkomt voor het milieubelang, of zelfs niet meer doet dan het beschrijven van de naakte feiten, staat al gauw bekend als onheilsprofeet, een figuur die je liever uit de weg gaat zodra hij met zijn vinger begint te zwaaien. Dit lot, dat Schmit gedurende dertig jaar met een grimmige opgewektheid heeft gedragen, verklaart waarom het milieubelang in de politiek nog altijd een ondergeschikte positie inneemt.
De kabinetten-Balkenende houden zelfs de schijn van het tegendeel niet meer op. Zij laten het milieu over aan een staatssecretaris en ontkennen daarmee de urgentie van de ecologische problemen. Feitelijk heeft het belang niet zozeer aan gewicht verloren, want ook ministers van milieu voerden in de Trêveszaal vaak een ongelijk gevecht tegen de overmacht aan collega’s die de economisch belangen vertegenwoordigen.
Van Margreeth de Boer, minister van milieu in het eerste kabinet-Kok, is de publieke ontboezeming dat ze haar resultaten ’ achter de helsdeuren moest wegslepen’.
Het zegt iets over het gewicht van de harde economische belangen, maar ook over het gebrek aan durf en visie van politici dat het nog altijd niet is gelukt het milieubelang
(lees: de kwaliteit van onze leefomgeving) volledig in het beleid te integreren, zoals een VN-commissie onder leiding van de Noorse oud-premier Brundtland al in 1987 in het rapport Onze gemeenschappelijke toekomst aanbeval.
Wim Kok zei kort daarop bij zijn eerste optreden als PvdA-leider ’ dat op den duur in economisch opzicht niets verstandig is wat in ecologisch opzicht onverstandig is’. Achteraf hadden we beter moeten letten op de elasticiteit van deze uitspraak (op den duur), want eenmaal aan de macht heeft hij er weinig van waargemaakt. De Boer verklaarde destijds ronduit dat ze bij de gevechten in het kabinet in de premier geen medestander had.
In dat licht is het wijs met een zekere reserve aan te kijken tegen het CDA-manifest Om een gezond, veilig en leefbaar bestaan, dat op een integraal beleid van duurzaamheid inzet. Het is een mooi stuk. Het ademt naar het woord van Huizinga de ’ frisse levensdrift en schoonheidsdrang’ waaraan het sjagrijnige Nederland meer dan ooit behoefte heeft.
Daar komt bij dat het tot stand is gekomen op initiatief van de leden, die vinden dat de partij zich meer moet gedragen als de goede rentmeester. Net als Hans Schmit vinden zij dat het kabinetsbeleid tekortschiet.
Pieter van Geel, die als bestuurder in Brabant furore maakte met zijn praktische milieubeleid, verbeeldt in Den Haag de beklagenswaardigheid die naar het woord van Van Agt aan de figuur van de staatssecretaris eigen is. Bovendien gedraagt de huidige premier zich op het vlak van de ecologie al net zo weinig visionair als zijn voorganger. Sterker nog, hij heeft er nauwelijks oog voor.
In zijn deze week verschenen boek over dertig jaar milieubeleid (Frambozenschol en bloemkoolpaling. Hoe vuil en ongezond is Nederland? Uitgever Houtekiet) legt Schmit de vinger bij de rede die Balkenende in februari afstak onder de titel De eeuw van mijn dochter. De CDA-leider gaf daarin veel aandacht aan de rechtsorde, de solidariteit en de economie, maar ’ aan de grootste fysieke bedreiging voor zijn dochter en al die andere (toekomstige) bewoners van onze delta, de klimaatverandering, ging hij voorbij’. Balkenende heeft onlangs in een rede over het milieu gepoogd dat verzuim goed te maken, maar het komt uiteraard op zijn daden aan.
Nederland heeft aanvankelijk in Europa vooropgelopen met de aanpak van de milieuproblemen, maar sinds het begin van de jaren negentig zijn we door onverschilligheid achterop geraakt.
Op een satellietkaart van de luchtvervuiling in Europa uit 2004 springt Nederland direct in het oog. Het westen, midden en zuiden van ons land vormen samen met Vlaanderen en het Ruhrgebied een dieprode vlek.
Balkenende wees er in zijn milieurede op dat we er met de luchtvervuiling minder beroerd voor staan dan een kwarteeuw geleden. Daar heeft hij gelijk in, maar de toestand is nog zo slecht dat we met onze verkeers-en bouwplannen hard tegen de milieurichtlijnen uit Brussel oplopen. Goed dat er een Europese Unie is!
De kabinetten-Balkenende kunnen niet zeggen dat ze nimmer zijn gewaarschuwd. Al zeven jaar geleden leverde de Raad van State de ongewoon scherpe kritiek dat de kabinetten-Kok zich in hun milieubeleid onvoldoende lieten leiden door een gevoel van verantwoordelijkheid voor de komende generaties.
Kok zette wel krachtig in op de ontwikkeling van Schiphol en Rotterdam als economische knooppunten (mainports), maar verzuimde tegelijk een krachtig verkeers-en milieubeleid te voeren, dat ook rekening hield met sociaal-culturele veranderingen, zoals de individualisering en vrouwenemancipatie. Het is een politieke schande van de eerste orde dat er straks wel een hsl ligt tussen Parijs en Amsterdam en een Betuwelijn tussen Rotterdam en het Duitse achterland, maar dat in de Randstad een snelle-railverbinding tussen de vier grote steden ontbreekt, zodat de autowegen steeds meer dichtslibben. Opeenvolgende kabinetten hebben gewoon Gods water over Gods akker laten stromen.
De manifestschrijvers van het CDA kiezen onder leiding van het oud-kamerlid Theo Rietkerk eindelijk voor een kilometerheffing en daarmee, zij het met een slag om de arm, tegen het eindeloos uitbreiden van het wegennet. Rietkerk sprak van ’ een stap voorwaarts’, maar het is een majeure omslag. Althans in het denken.
Het CDA liep in de jaren negentig ook voorop met een gezinsbeleid, maar je merkt er weinig van in de daden van het kabinet.
Nederland is nog altijd het gezinsonvriendelijkste land van Europa, zoals het ook een van de vuilste landen is.
Copyright: Trouw