Dan maar met de auto naar Spanje

Rotterdam, 18 sept.
De reiswereld voert vandaag actie tegen de vliegtax. Een duurder ticket zou het milieu niet helpen. Milieudefensie is blij dat vliegen niet vanzelfsprekend is. „Een weekendje Milaan. Van de gekke.”

Door NRC- redacteur Arjen Schreuder

Een diepe kloof scheidt voor- en tegenstanders van de vliegtax. Het kabinet wil de belasting heffen op alle vertrekkende vluchten; 11,25 euro op bestemmingen dichtbij en 45 euro op verre vluchten. De politiek is verdeeld. De wetenschap twijfelt aan de effectiviteit

Tweede-Kamerlid Diederik Samsom (PvdA) is het van harte eens met de maatregel. „Milieukosten komen steeds vaker tot uitdrukking in de prijs van een product. Als dat ergens de afgelopen jaren niet is gebeurd, dan is het in de luchtvaart. Het is niet meer dan rechtvaardig dat de luchtvaart nu ook z’n steentje bijdraagt.”

Ook Vereniging Milieudefensie is „blij” met het plan, stelt medewerker Joris Wijnhoven. „De vliegtax is een goed signaal dat vliegen niet vanzelfsprekend is. Er zou een einde moeten komen aan het gemak waarmee mensen vliegen. Een discovlucht naar Ibiza. Een weekendje Milaan. Kerstshoppen in New York. Ik krijg tegenwoordig uitnodigingen voor een vrijgezellenfeest dat in Barcelona wordt gehouden. Van de gekke.”

Tegenstanders van de vliegtax zijn al even strijdbaar. Vandaag deelt de reisbranche stickers uit op de luchthavens van Schiphol, Rotterdam en Eindhoven met de slogan Leuker kunnen ze het niet maken. Duurder wel. De brancheorganisatie ANVR heeft in één week 30.000 digitale handtekeningen verzameld tegen de „vakantiebelasting”. De schade voor de toeristenindustrie wordt geschat op één miljard euro plus een verlies van 12.000 arbeidsplaatsen. De vakantiebelasting is geen eerlijke heffing, vindt de ANVR. „Een eerlijke heffing geeft de consument de mogelijkheid een ander, beter alternatief te gebruiken. Voor het meeste vliegverkeer is echter geen goed alternatief. Wil het kabinet soms dat iedereen voortaan met de auto naar Spanje of Griekenland gaat?”

Ook de VVD in de Tweede Kamer hamert erop dat milieumaatregelen alléén mogen worden genomen als er iets te kiezen valt. Dat is niet het geval. Atzo Nicolaï: „Mensen zullen door deze maatregel niet meer hun zieke moeder in Suriname kunnen bezoeken.” Omdat de vliegtax geen enkel milieudoel dient, aldus Nicolaï, spreekt hij consequent van een vliegbekeuring. „Dit kabinet wil mensen thuis houden.”

De luchthaven Schiphol verwacht een daling van 9 procent van het aantal passagiers op de luchthaven, plus een verlies van 6.000 arbeidsplaatsen voor met name laaggeschoolden. Samen met de KLM heeft Schiphol een alternatief plan opgesteld. Niet nu een heffing op elk ticket, „waardoor de concurrentiepositie van Schiphol wordt verzwakt”, maar aansluiten bij de Europese maatregel om vanaf 2011 een begin te maken met de handel in emissies. „Dan heb je gelijke monniken, gelijke kappen”, aldus Schiphol.

Voorstanders van de vliegtax verwachten dat de vertrekbelasting zal leiden tot een „vraaguitval”. Er zullen minder mensen gaan vliegen. Pure winst voor milieu en het klimaat, stelt Kamerlid Diederik Samsom. „Vliegen is de meest vervuilende vorm van vervoer. Als mensen andere vervoersmiddelen zullen kiezen, kan dat één megaton CO2- uitstoot schelen. Dat is geen klein bier, dat is hetzelfde als een half miljoen auto’s.”

Tegenstanders van de vliegtax stellen dat de maatregel juist géén effect op het milieu zal hebben. „Er wordt nauwelijks minder gevlogen”, voorspelt VVD-Kamerlid Atzo Nicolaï. Een enquête wees gisteren uit dat voor 78 procent van de reizigers de vliegtax geen reden is om minder te vliegen. Wat wél gebeurt, verwacht de ANVR, is dat mensen zullen uitwijken. „Nederlandse reizigers zullen met de auto naar een luchthaven in Duitsland of België rijden. Datzelfde doen buitenlandse toeristen. Voor een Amerikaan maakt een uur langer rijden met de auto niet veel uit. Die denkt: ik land en vertrek wel in Brussel”, aldus een woordvoerder van de ANVR. Al dat rijden met de auto maakt de lucht nóg vuiler, stelt VVD’er Nicolaï.

Er is meer kritiek. Belastingsadviseurs van bureau Loyens en Loef zijn tot de conclusie gekomen dat de „vertrekbelasting” in strijd is met internationaal en Europees recht en bovendien „misplaatst” als milieumaatregel. Pijnlijk voor het kabinet is ook de kritiek van het Milieu- en Natuurplanbureau (MNP). Dat stelt dat invoering van de vliegtax niet zinvol is, omdat de daling in het aantal passagiers op het overvolle Schiphol snel zal worden „opgevuld” met nieuwe passagiers. MNP-directeur Klaas van Egmond: „Er is bij Schiphol sprake van een latente vraag. Nederlanders vliegen steeds vaker en verder. Het gemiddelde kilometrage is de laatste tien jaar verdrievoudigd. De eerste jaren zal het aantal passagiers iets dalen, maar daarna zal de maximale capaciteit van Schiphol weer worden bereikt. Het effect voor het milieu is zeer beperkt.”

Dan maar liever wachten op de Europese introductie van de emissiehandel? „Misschien wel”, zegt Klaas van Egmond. Deze emissiehandel heeft vermoedelijk wél effect op het milieu, omdat de kosten zijn gekoppeld aan de milieuprestaties van luchtvaartmaatschappijen. PvdA’er Diederik Samsom voelt daar weinig voor. „De ervaring leert dat emissiehandel langzaam op gang komt. Zo lang kunnen we niet wachten. We moeten nu iets doen. Later kunnen we het instrument verfijnen. ”