Breedveld/Diep geworteld wantrouwen als oorzaak van geluidshinder en andere ellende: kom nou.

Het is wel vaker opgemerkt: een mens hoort wat-ie wil horen en ziet wat-ie wil zien. Echt verbazingwekkend is het daarom niet dat het Ruimtelijk Planbureau deze week de geluidsoverlast van Schiphol tot een virtueel probleem verklaarde.
In Londen, Parijs en Frankfurt worden oneindig veel meer decibellen geproduceerd, waaraan bovendien veel meer mensen worden blootgesteld, desondanks zijn de klachten daar veel minder. Dat we er hier zoveel last van hebben, komt doordat burgers Schiphol en de overheid niet vertrouwen. Dit wantrouwen beïnvloedt de beleving van het geluid en de hinder in negatieve zin, aldus de rapporteurs.

Het lijkt me dat de mensen die het aangaat, deze bevindingen van het Planbureau woedend in de hoek zullen smijten. Ik denk ook niet dat het Planbureau veel indruk maakt op actiegroepen of de Nederlandse bevolking die er zo langzamerhand van overtuigd is dat Schiphol zoiets als een ramp vertegenwoordigt. Niet voor niets oppert zelfs de VVD in haar verkiezingsprogramma het plan om de luchthaven maar naar de Noordzee te verkassen. Dat neemt niet weg dat al die klagende Nederlanders wel drie keer per jaar vanaf Schiphol met vakantie willen en ze bovendien niet graag het economisch gewin van de luchthaven missen. Hoe deze tegenstrijdigheden te verzoenen, zodanig dat er enig vertrouwen overblijft?

Ziehier in een notendop de vraag waarmee de Raad voor het Openbaar Bestuur zich heeft beziggehouden. De Raad presenteerde maandag de bundel ’Bouwen aan vertrouwen’. Daarin werpen wetenschappers hun licht op de grote jammerklacht die Nederland sinds 2002 in zijn greep lijkt te hebben. Over de zorg, het onderwijs, het bejaardenpensioen, de veiligheid en wat niet al. Was Nederland tot 2002 een natie die bulkte van vertrouwen in de overheid, sinds 2002 gaat het pijlsnel bergafwaarts en er lijkt geen houden meer aan. Vanwaar die vertrouwensval? Het is niet de makkelijkste vraag als we bedenken dat die zich net als de geluidshinder van Schiphol afspeelt tussen de oren. Onze wetenschappers zijn er daarom niet echt uitgekomen. Dat neemt niet weg dat ze in dit boek een fantastische hoeveelheid theorieën bij elkaar hebben gebracht. Om er een paar te noemen. Het kan zijn dat het aan media ligt. Die zijn zo gefocust op incidenten, op het lawaai van actiegroepen. Maar het kan ook zijn dat het postmodernisme zijn tol heeft geëist. Dat heeft een egoïstische, uitsluitend op de materie gerichte mensensoort opgeleverd met torenhoge verwachtingen. Die mens kan alleen maar teleurgesteld zijn over een per definitie tekortschietende overheid. En dan bestaat er ook nog zoiets als de teloorgang van sociaal kapitaal, waardoor het vertrouwen langzaam maar zeker weglekt.

Arno Korsten, één van de samenstellers van de bundel, velt echter een hard oordeel over deze theorieën. Ze klinken gewichtig, vindt hij. Maar zij vinden geen steun in het vele enquêtemateriaal. Het enige wat hard te maken valt, is dat sinds 2002 veel mensen een verslechtering zien van het beleid op de terreinen zorg en onderwijs. En hij bespeurt dat de stijl van politici te wensen overlaat. Te arrogant en te weinig communicatief. Met leiderschap en een menselijker beleid is daarom veel gewonnen, denkt hij.

Vertaald naar Schiphol zou je kunnen zeggen: jarenlang hebben de autoriteiten hun uiterste best gedaan burgers een rad voor ogen te draaien. Zij werden bestookt met metingen en rapportages, waar voor een normaal mens geen touw aan vast te knopen viel. Gevolg was diep wantrouwen. In de bundel constateert Paul Dekker dat zo’n vertrouwensbreuk alleen met overtuigende maatregelen te herstellen valt. Maar, voegt hij eraan toe, in een cultuur van wantrouwen overtuigen maatregelen niet snel. Zo is het iedereen ontgaan dat te Schiphol het aantal vluchten wel drastisch is toegenomen, maar de geluidshinder wel degelijk minder is geworden.