Amsterdam en milieu: luchtkwaliteit of economische belangen?

Geboren uit willekeur, onwetendheid en economisch opportunisme. Zo is de totstandkoming te typeren van het plan van de gemeente Amsterdam om een ‘milieuzone’ binnen de Ring A10 te creëren. Die conclusie is gerechtvaardigd nadat we hebben gezien welke auto’s er straks worden buitengesloten en welke er nog steeds worden toegelaten. En nadat we hebben gezien dat het verbod op ‘vervuilende’ oude auto’s ruimte moet creëren voor vervuilende nieuwbouwprojecten. Het imago van de hoofdstad als aantrekkelijke internationale vestigingslocatie lijkt eerder in het geding dan de longen van de burger.

Maar gaat het dan niet om de luchtkwaliteit? Loopt de gezondheid van de Amsterdammers dan geen risico? Dat de stad niet aan de huidige luchtkwaliteitsnormen voldoet, is evident. Dat Amsterdam iets moet doen, is al even logisch. Van stilzitten kun je de gemeente in ieder geval niet beschuldigen, zo lijkt het. Want het milieuzoneplan Voorrang voor een gezonde stad staat niet op zichzelf. Het is punt 20 op een lijst van maar liefst 50 initiatieven om de lucht in de stad schoner te maken. Samen heten ze het Luchtkwaliteitsplan.

Een blik op de indrukwekkende lijst van 50 acties zegt genoeg: Amsterdam legt een grote nadruk op het wegverkeer als veroorzaker van luchtverontreiniging. Het milieu zal ongetwijfeld licht winnen dankzij de vele tientallen grote en kleine acties die het wegverkeer op de korrel nemen. Maar het gaat natuurlijk om de acties die op de lijst ontbreken.

Want hoeveel schiet de luchtkwaliteit in de stad ermee op als er een paar duizend oude auto’s niet langer hun schaarse kilometers in het stadsverkeer afleggen? Terwijl die stad elke minuut vanuit de lucht wordt gebombardeerd door de vervuiling die afkomstig is van het drukke vliegverkeer boven de stad. Daarover blijft het in het Luchtkwaliteitsplan akelig stil. Die zwijgzaamheid geldt bepaald niet voor andere betrokken overheden. Onlangs liet de gemeenteraad van Haarlemmermeer een resoluut ‘tot hier en niet verder’ horen ten aanzien van de groeiambities van Schiphol. De provincie Noord-Holland besloot daarna tot het niet verlengen van de reserveringen in het bestemmingsplan voor de geplande Rijsenhoutbaan. Maar vanuit Amsterdam vernemen we nog altijd geen protesterende geluiden tegen de honderdduizenden extra vliegbewegingen die Schiphol de komende jaren wil verwelkomen. Zou dat soms komen doordat de gemeente Haarlemmermeer de luchthaven daadwerkelijk op haar grondgebied moet dulden? Terwijl Amsterdam als grootaandeelhouder alleen maar de vruchten plukt van Schiphol?

Dat brengt ons vanzelf op een andere verkeersvorm: de internationale scheepvaart. Ook die blijft buiten schot in het Luchtkwaliteitsplan:. De gezwavelde diesel waarop scheepsmotoren draaien, behoort tot de smerigste brandstoffen die vandaag de dag nog zijn toegestaan. Maar zet de eigenaar van de Amsterdamse haven een rem op de groei? Integendeel. Het havengebied is enkele jaren geleden ‘verrijkt’ met de nutteloze Afrikahaven. Van de ‘hoogwaardige’ industrie die er zou komen, is vooralsnog weinig terechtgekomen. De kranen van het containeroverslagbedrijf doen werkloos aan horizonvervuiling. Grote stukken voormalig natuurgebied zijn nu braakliggende stuifzandvlaktes. Een deel daarvan is in arren moede omgetoverd tot een gigantische steenkolenoverslag – in de open lucht wel te verstaan. En dat is nog niet alles. Vorig jaar werd bekend dat Amsterdam een verdere groei van zijn haven voorziet. Die is alvast maar ingetekend op het grondgebied van de naburige gemeente Haarlemmerliede en Spaarnwoude – die tot dan toe van niets wist! Zo weinig heeft het imperialistische Amsterdam kennelijk op met de schone lucht die vanuit het westen wordt aangevoerd vanuit de zuurstoflong Spaarnwoude, een bosrijk gebied dat door de nietige buurgemeente fel wordt verdedigd als de ‘groene buffer’ tussen Amsterdam en Haarlem. Iemand moet het Amsterdamse stadsbestuur toch eens uitleggen dat je de luchtkwaliteit beter op peil kunt houden door bossen te laten staan in plaats van een paar oude auto’s bij de stadsgrens te weren.

Hebben Schiphol en de haven misschien dan niet zo’n groot effect op de luchtkwaliteit in de binnenstad? Ten eerste valt dat nog maar te bezien, zeker met (zuid)westenwind – toch de meest voorkomende windrichting in Nederland. En ten tweede zegt zo’n denkwijze veel over de manier waarop de stad denkt over de bewoners buiten de ring. Tellen de Amsterdammers in de westelijke tuinsteden dan niet mee? Alsof die al niet genoeg reden hebben om zich tweederangsburgers te voelen.