Aantal passagiers op Schiphol moet weer worden beperkt.

Altijd stonden er bewindslieden klaar om Schiphol met soepele milieuregels de helpende hand te reiken. Ook Wijnand Duyvendak heeft spijt van zijn toeschietelijkheid.

Wijnand Duyvendak

Ieder jaar krijg ik er meer spijt van. In het voorjaar van 1997, ik werkte toentertijd nog bij Milieudefensie, verklaarde ik dat de milieuorganisaties bereid waren akkoord te gaan met het schrappen van de passagiersgrens voor Schiphol (maximaal veertig miljoen per jaar), mits er effectieve milieugrenzen voor in de plaats zouden komen.

PvdA-Tweedekamerlid Rob van Gijzel en toenmalig milieuminister Margreet de Boer waren woest op me: hoe kon ik nu bereid zijn uitgerekend deze grens, die met heel veel moeite in de Schipholwet was opgenomen, los te laten?

Het was de tijd van het ‘groene poldermodel’. Milieuorganisaties schoven aan in de SER, waar Wijffels net voorzitter was geworden. Er was een demonstratie op Schiphol waaraan meer dan tienduizend mensen meededen. Minister Jorritsma en premier Kok zinspeelden publiekelijk op onderhandelingen tussen de milieuorganisaties en Schiphol. Achter de schermen werden de voorbereidingen daarvoor getroffen, maar er leek nog weinig kans op een doorbraak. De partijen stonden onverzoenlijk tegenover elkaar.

Ik wilde resultaat boeken. De grote demonstratie en het Bulderbos moesten wel tot iets leiden. Daarvoor dienden we een opening te bieden; laten zien dat er met ons echt te onderhandelen viel. Tegen deze achtergrond spraken we de bereidheid uit de passagiersgrens in te ruilen voor milieugrenzen die mens en milieu daadwerkelijk bescherming zouden bieden.

We schatten in dat de passagiersgrens toch moeilijk overeind te houden zou zijn, omdat het uiteindelijk geen echte milieugrens was: zij regelde niet of je met vuile of schone, stille of lawaaiige vliegtuigen vloog. Terwijl het daar natuurlijk om gaat. Daarom de gecalculeerde gok: de veertig miljoen inruilen voor betere milieugrenzen voor lucht, geluid en veiligheid

We zijn inmiddels negen jaar verder. Als ik de balans opmaak, stemt me dat uitermate somber. We gaven één vinger, maar zij namen de hele hand. Onze onderhandelingen met Schipholbaas Cerfontaine leverden niets op. De milieugrenzen, die wij hoopten te verbeteren, werden alleen maar verder uitgehold. De veertig-miljoengrens werd geschrapt, en direct erachteraan ook die voor luchtvervuiling.

Bovendien versluierde gegoochel met cijfers de extra ruimte die Schiphol kreeg. Minister Netelenbos bracht het aantal ‘geluidshandhavingspunten’ terug van 300 naar slechts 35. Staatssecretaris van Geel schrapte twee jaar geleden ook nog eens de bescherming van bewoners tegen een herhaling van de Bijlmerramp - het ‘groepsrisico’ - uit de wet.

Of dat allemaal nog niet genoeg is, lekte vorige week uit dat de huidige regering de milieugrenzen nóg verder wil uithollen. De geluidsnorm die geldt voor de toch al zo schamele 35 handhavingspunten wil het kabinet ‘flexibiliseren’ om ‘salderen’ mogelijk te maken. Zo worden nog eens vijftigduizend extra vluchten mogelijk gemaakt.

Lang heb ik de oprechte verwachting gehad dat we als resultaat van alle botsingen, acties, onderhandelingen en evaluaties een evenwicht zouden weten te vinden. Zo gaat het immers in Nederland vaak bij urgente maatschappelijke problemen. Maar bij Schiphol is van welk evenwicht dan ook nog steeds geen sprake.

In het eindrapport Evaluatie Schipholbeleid, dat vorige maand verscheen, lezen we: ‘Het kabinet constateert dat het Schipholbeleid in de afgelopen jaren geen effect heeft gehad op de ontwikkeling van de luchtvaart.’ Anders gezegd: Schiphol heeft geen enkele last gehad van de milieugrenzen. Het kabinet constateert vervolgens dat ‘binnen enkele jaren wél sprake kan zijn van effecten, doordat de luchtvaart dan in haar groei beperkt wordt door in het beleid gestelde milieugrenzen’.

Dat is dan ook direct de reden voor de regering om bij de overgebleven 35 handhavingspunten de grenzen verder te versoepelen. Opnieuw moeten de bewoners inschikken en krijgt de luchtvaart extra groeiruimte.

De cynische conclusie is dat Schiphol nu tien jaar milieugrenzen kent, maar daarvan in de praktijk nog nooit enige hinder heeft ondervonden. Dreigden ze beperkend te worden, dan stond er altijd wel een minister of staatssecretaris klaar om te versoepelen.

De vraag is, hoe lang dit goed kan gaan. Hoe lang kan de meerderheid in de politiek de belangen van honderdduizenden mensen volstrekt negeren en zich er geen enkele rekenschap van geven dat het vliegverkeer een enorme vervuiler is? In de grote Schipholregio groeit de laatste jaren in snel tempo de weerstand tegen de luchthaven én de Haagse politiek.

Tien jaar geleden werkten gemeentebesturen in de regio nog constructief mee aan de uitbreidingsplannen. Daar is nu geen sprake meer van. Onder de bevolking groeien het wantrouwen en het cynisme. Men gelooft het gewoon niet meer.

Het kabinet lijkt volstrekt te onderschatten wat zijn beleid aanricht. De evaluatiestudie, die door het kabinet werd begonnen om te onderzoeken of de mensen voldoende beschermd worden tegen het geluid, eindigt er nu mee dat juist die bescherming verder wordt afgebroken. En om recht te praten wat krom is, zegt staatssecretaris Schultz van Haegen dan dat het ‘beter of in ieder geval niet slechter’ wordt. Het is een vorm van newspeak, waarin iedere verslechtering wordt verkocht als een verbetering.

Bewoners uit de regio weten wel beter, maar door alle gegoochel met aantallen en begrippen is voor de gewone krantenlezer vaak lastig te doorgronden wat er werkelijk aan de hand is. Een voorbeeld.

In de rapporten van Verkeer en Waterstaat daalt het aantal mensen dat ‘s nachts veel last van het geluid heeft. Dat wordt door het kabinet ook stevig uitgevent. De praktijk staat daar haaks op. Mensen klagen steen en been. Dat komt doordat het vliegverkeer vooral tussen 6 en 7 uur ‘s ochtends hard groeit. Maar het vliegverkeer tussen 6 en 7 uur wordt in de papieren werkelijkheid van Den Haag niet tot ‘de nacht’ gerekend. Voor het ministerie is het dan al dag. Zo wordt de nachtelijke groei van het vliegverkeer onzichtbaar gemaakt. In feite wordt de kluit gewoon belazerd.

Er moet een einde komen aan alle gemarchandeer. Steeds vaker denk ik: dat lukt alleen als we terug gaan naar die glasheldere grens van veertig miljoen passagiers per jaar.

Wijnand Duyvendak werkte van 1993 tot 2002 bij Milieudefensie, sinds 2002 is hij lid van de Tweede Kamer voor GroenLinks.