Is er wel een oplossing?(Een verantwoord Luchtruimschap)

Hebben wij Schiphol nog in de hand? :

Al sinds de tachtiger jaren ontwikkelen de luchtvaartsector en de mainport zich met toenemende snelheid. Opeenvolgende kabinetten hebben bijna struikelend van haast geprobeerd om die versnelling te integreren in een op de toekomst gericht beleid. Veel hebben die kabinetten niet kunnen voorzien, waardoor de bewoonbaarheid en de veiligheid van de randstad nu dreigen te worden aangetast. Bijlmerramp en, meer nog, 11 september, liggen daarbij vers in het geheugen. En nu weer een extreem protesten van het aantal mensen uit de wijde omgeving van Schiphol in de vorm van bij het IKB ingediende klachten…

Die toenemende roep om veiligheid is niet het alleenrecht van alerte milieugroeperingen, zoals Milieudefensie (herinner U het kort geding). Die roep is veel algemener. Je hoort die even sterk vanuit de meer ‘klassieke’, officiëel gerespecteerde instituten.
- Je kunt erover lezen in de nota “Privatisering en Veiligheid” (Een verkennend onderzoek naar veiligheidsvraagstukken rond de privatisering van de luchthavenexploitant NVLS), die door niemand minder dan de Technische Universiteit Delft in maart 1004 werd gepubliceerd, op verzoek van de VeiligheidsAdviesCommissie Schiphol (VACS).
- Je kunt erover lezen in het vorige week verschenen bericht van de eerbiedwaardige Algemene Rekenkamer (zie ->Hier).
- Je kunt erover lezen in een advies van de Raad voor Verkeer en Waterstaat in september van dit jaar (zie -> Hier en Hier).
Alle drie wezen ze unaniem op dezelfde soort tekortkoming. Het ontbreekt aan onafhankelijke sturing.
- De sector antwoordt dat het nooit onveilig is (geweest) (Zie -> Hier). Maar daar gaat het in het voorafgaande niet om. De zorg van die adviseurs is dat de uitvoerder, de sector, zijn eigen inspanningen controleert. Dat heeft noodzakelijk het gevolg dat belangen met elkaar gaan strijden. Bepaalde veiligheidsmaatregelen kunnen wel eens te duur uitkomen voor iemand die allereerst moet verdienen. Bepaalde eisen die de leefbaarheid stelt kunnen wel eens teveel capaciteit kosten naar de zin van een geprivatiseerde Luchtvaart (Zie -> Hier). Dat is een bezwaar dat je inderdaad al veel te veel hoort. De verantwoordelijkheid moet liggen bij een orgaan dat economisch onafhankelijk is van de resultaten. Dat heet borgen. Een borgpen zorgt dat het wiel niet uit de as kan lopen.

Rond dit borgen, zowel van veiligheid, als van milieubelangen, als van een leefbare omgeving doet zich in ieder van die drie situaties een identiek probleem voor. De problematiek is namelijk identiek in in het opzicht dat er een zekere tegenstrijdigheid bestaat tussen de rol van de sector bij dat borgen en, anderzijds de economische belangen van diezelfde Luchtvaartsector. Zolang als het zwaartepunt van het machtsevenwicht overwegend ligt aan de kant van de luchtvaartsector, waarin materiele belangen van aandeelhouders toenemend meespelen, zo lang is die borging onzeker en zo lang zullen er problemen en conflicten voorkomen. (Bruijne, M.L.C., de, M. Kuit, and E.F. ten Heuvelhof, Privatisering en veiligheid. Een verkennend onderzoek naar veiligheidsvraagstukken rond de privatisering van de luchthavenexploitant NVLS, TBM/TU Delft, Delft, 2004. Research for the Safety Advisory Commission (VACS).)
- We zien dat in ons regionale dagblad in een recent interview met de verantwoordelijke staatssecretaris. Het gaat over de huidige stand van zaken. Daarin heeft onderscheiden en benoemen van problemen de overhand boven het geven van oplossingen, anders dan die welke weer teruggrijpen op een machteloos gebleken Poldermodel van CROS overleg tussen partijen met onevenredige macht (zie -> Hier).

De problematiek rond de luchtvaartsector is dus complex. Die problematiek is blijkbaar zelfs zo ingewikkeld dat goed oplossen ervan misschien niet meer kan worden overgelaten aan eenmalige regelgevingen en borgende beperkingen, eenmalig in Wet en Besluiten ingesteld door de Overheid. Ook de sector wijst daar nu zelf op, bij monde van de president-directeur van Schiphol. Onlangs, bijvoorbeeld, in het kader van voorbesprekingen rond de nota mobiliteit van VROM (zie -> Hier en Hier).
Het probleem is te ernstig geworden om het op te lossen in het kader van een kameroverleg of ad hoc commissies. Maar ook te ernstig om het voortaan over te laten aan een nu of in de toekomst geprivatiseerde Luchtvaartsector (zie de voornoemde rapporten uit Delft en van de Algemene Rekenkamer). Het probleem vraagt om vernieuwing van de praktijk.

De Oplossing,  een verantwoord Luchtruimschap :

Het nu enkele jaren durende openbare aandringen op serieuze aandacht voor veiligheid en leefbaarheid in de Randstad, en het vermoeden dat de opeenvolgende kabinetten geen goede grip op die zaken hebben gehad, komt vandaag aan de dag eindelijk uit bij pleidooien voor praktische en ter zake kundige oplossingen.
Zorg er voor dat de verantwoordelijkheid voor het sturen van de praktijk in handen komt van onafhankelijke en integere vakmensen. Zorg dat de LVNL niet wordt overvraagd, noch beheerst door ondernemingen die alleen het belang van (supranationale?) aandeelhouders op het oog hebben. Zorg ervoor dat actuele regel- en sturingsvragen terecht komen daar waar ze horen:
- Dat veiligheid de zaak wordt van een goed opgeleid en deskundig lichaam, verantwoordelijk voor en met inzicht in regionale rampenbestrijding (zie -> Hier).
- Dat dagelijks sturen door LVNL ten behoeve van veiligheid, leefbaarheid en capaciteit, gebeurt binnen een overkoepelend kader van een goed opgeleid en deskundig regelend publiek lichaam.
- Kortom, sticht een Luchtruimschap, dat daarvoor de verantwoordelijkheid draagt (zie -> Hier).

De achtergrond die nodig is om zoiets redelijk, snel en goed te verwezenlijken blijkt in Nederland nog steeds in ruime mate aanwezig te zijn. Wat denkt U van instituten als TUDelft, NLR, RIVM, TNO inro, IKB, CPB, Rekenkamer en ga zo maar voort? Sommige van deze instituten, zoals de NLR, hebben een kennisachtergrond en ervaring van heb ik jou daar; de NLR dateert al vanaf het eigenste begin van de luchtvaart in ons land.
Beleidsadviseurs als de op voordracht van het PNL aangestelde hoogleraar Psychologie van de Geluidshinder, wijzen er op het instellen van zo’n onafhankelijk luchtvaartschap, weer vertrouwen kan terugwinnen van een omgeving die dit snel aan het verliezen is (zie -> Hier). ‘Fundering in de regio’, zegt Stallen. “Empower de regio”, zeggen wij. Namelijk, vorm een Luchtruimschap dat onafhankelijk is, een Luchtruimschap dat juist door die economische onafhankelijkheid herkenbaar in staat is de veiligheid en leefbaarheid te maken tot de echte voorwaarden voor een gezonde bijdage van de economische strukturen aan het maatschappelijk belang. Een belang waaraan de ‘Mainports’ hun eigen, zij het van nature niet onbeperkte, bijdragen zullen moeten leveren.

Met kan zich afvragen in welk opzicht de politiek hierin nog een eigen rol kan hebben. Wenu, deze rol kan op twee verschillende wijzen worden gerealiseerd. In de vorm van een politiek gekozen Raad van Toezicht die zijn functie op afstand uitoefent. Daarnaast kunnen altijd randvoorwaarden worden gesteld welke ook door het sturend lichaam niet kunnen worden overtreden, moderne aangepassingen of verbeteringen van die welke in vroegere PKB’s waren bedoeld. Het zal voordelig zijn wanneer reeds vroegtijdig tijdens het beloop van het plan van Aanpak discussies plaats vinden over mogelijke strukturele modaliteiten van een dergelijke Luchtruimschap, waarbij deskundige voorlichters uit organen als VROM, NLR, LVNL, de commissie Eversdijk, TNO inro, en/of To70 en dergelijken een rol kunnen spelen bij de detaillering van de in deze richting door de Platforms ingediende verbetervoorstellen..

De overheid werkt op het moment aan een passend Plan van Aanpak voor het Evalueren van het Luchtvaartbeleid en roept om een toetsingskader voor mogelijke oplossingen en borgen van onafhankelijkheid (Zie –> Hier). Ik denk dat we niet opnieuw andere theoretische kaders moeten verzinnen die morgen weer zijn achterhaald. Waar behoefte aan is is een permenent en betrouwbaar, niet theoretisch maar struktureel kader, een vakkundig en onafhankelijk bestuurslichaam, een betrouwbaar instrument, toegesneden op het zoeken en vinden van praktische oplossingen op de weg naar een veiliger en leefbaarder toekomst. Zo’n lichaam is er niet om luchtvaart te beperken, maar zorgt juist dat luchtvaart, hier of elders optimaal de ruimte krijgt die het behoeft, zonder dat de leefbaarheid onherstelbaar wordt beschadigd. Geen troebel water. Een verantwoord Luchtruimschap. Een schap dat zorgt voor een bloeiende mainport, met een goed aangestuurde LVNL, in een bewoonbaar, welvarend en leefbaar milieu (zie -> Hier).